హిందూ ధర్మంలో అంతిమ లక్ష్యం 'మోక్షం'. కానీ, 'మోక్షం' అనగానే మనకు హిమాలయాలలో తపస్సు చేసుకునే ఋషులు, సర్వసంగ పరిత్యాగులైన సన్యాసులు మాత్రమే గుర్తుకొస్తారు. కుటుంబ బాధ్యతలు, ఉద్యోగాలు, ఆర్థిక సమస్యలతో సతమతమయ్యే మనలాంటి సాధారణ గృహస్థులకు మోక్షం సాధ్యమేనా? సంసార సాగరంలో ఉంటూ ముక్తిని సాధించడం కలలోని మాటేనా? ఈ సందేహం చాలామంది భక్తులను వేధిస్తూ ఉంటుంది. ఈ కథనంలో, సనాతన ధర్మం ఈ ముఖ్యమైన ప్రశ్నకు అందించే స్ఫూర్తిదాయకమైన, ఆచరణాత్మకమైన సమాధానాన్ని అన్వేషిద్దాం.
అసలు మోక్షం అంటే ఏమిటి? (What Exactly is Moksha?)
మోక్షం అంటే మరణం తర్వాత స్వర్గానికి వెళ్లడం కాదు. 'మోక్షం' అనే సంస్కృత పదానికి అర్థం 'విముక్తి' లేదా 'విడుదల'. దేని నుండి విడుదల? జనన మరణాల యొక్క అనంతమైన చక్రం (సంసార చక్రం) నుండి, మరియు దానితో ముడిపడి ఉన్న అన్ని రకాల దుఃఖాల నుండి శాశ్వతమైన విడుదల పొందడమే మోక్షం.
- ఆత్మజ్ఞానం: ఇది 'నేను ఈ శరీరాన్ని, ఈ మనసును కాదు, నేను శాశ్వతమైన, ఆనంద స్వరూపమైన ఆత్మను' అనే సత్యాన్ని గ్రహించే స్థితి (ఆత్మజ్ఞానం).
- పరమాత్మతో ఐక్యం: జీవాత్మ (Individual Soul) పరమాత్మలో (Supreme Soul) ఐక్యం అవ్వడం. ఇది భయం, కోరిక, దుఃఖం వంటి ద్వంద్వాలకు అతీతమైన, పరిపూర్ణమైన ఆనంద (సచ్చిదానంద) స్థితి. ఇది హిందూ ధర్మంలోని నాలుగు పురుషార్థాలలో (ధర్మ, అర్థ, కామ, మోక్షం) చివరిది మరియు అత్యున్నతమైనది.
సన్యాసం Vs. గృహస్థాశ్రమం: మార్గాలు వేరు, గమ్యం ఒకటే
మన ధర్మంలో జీవితాన్ని నాలుగు ఆశ్రమాలుగా విభజించారు: బ్రహ్మచర్యం, గృహస్థాశ్రమం, వానప్రస్థాశ్రమం, మరియు సన్యాసాశ్రమం. చాలామంది మోక్షం కేవలం సన్యాసాశ్రమంలోనే సాధ్యమని అపోహ పడుతుంటారు.
- సన్యాసి మార్గం: సన్యాసి బాహ్య ప్రపంచాన్ని, కుటుంబ బంధాలను, మరియు సంసారిక కార్యకలాపాలను త్యజించి, పూర్తిగా ఆధ్యాత్మిక సాధనలో నిమగ్నమవుతాడు. ఇది ఒక మార్గం.
- గృహస్థుని మార్గం: గృహస్థుడు ప్రపంచంలోనే ఉంటూ, తన కుటుంబ, సామాజిక బాధ్యతలను నెరవేరుస్తూ, అంతర్గతంగా త్యాగబుద్ధిని అలవర్చుకుంటాడు. ఇది మరొక మార్గం. సనాతన ధర్మం ఏ ఒక్క మార్గాన్నీ గొప్పదిగా చెప్పలేదు. వ్యక్తి యొక్క స్వధర్మాన్ని, మానసిక పరిపక్వతను బట్టి వారి మార్గం ఉంటుంది. కుటుంబ బాధ్యతలను వదిలి పారిపోవడం అధర్మం అవుతుంది. కాబట్టి, సంసార జీవితం అనేది మోక్షానికి అడ్డంకి కాదు, అదొక సాధన క్షేత్రం.
గృహస్థులు మోక్షాన్ని ఎలా సాధించగలరు? భగవద్గీత మార్గం
సాధారణ గృహస్థులు కూడా మోక్షం పొందడం ఎలాగో భగవద్గీతలో శ్రీకృష్ణుడు స్పష్టంగా, ఆచరణాత్మకంగా వివరించాడు. అడవులకు వెళ్లాల్సిన అవసరం లేదు, మన ఇంట్లోనే, మనం చేసే పనుల ద్వారానే ముక్తిని సాధించవచ్చు.
1. నిష్కామ కర్మ: కర్మల ద్వారానే విముక్తి (Nishkama Karma)
ఇది గృహస్థులకు అత్యంత ముఖ్యమైన మార్గం.
- అర్థం: 'నిష్కామ కర్మ' అంటే కర్మలను (పనులను) వదిలేయడం కాదు, కర్మ ఫలంపై ఆసక్తిని, అహంకారాన్ని వదిలేయడం.
- ఆచరణ: ఒక గృహస్థుడు చేసే ప్రతి పనీ - అది ఆఫీసులో చేసే ఉద్యోగమైనా, పిల్లలను పెంచడమైనా, తల్లిదండ్రులకు సేవ చేయడమైనా - దానిని తన కర్తవ్యంగా, భగవంతునికి చేసే ఒక యజ్ఞంగా భావించాలి. "ఈ పని నేను చేస్తున్నాను, దీనివల్ల నాకు కీర్తి, డబ్బు రావాలి" అనే అహంకారపూరితమైన, స్వార్థపూరితమైన ఆలోచనను వదిలి, "నా కర్తవ్యాన్ని నేను నిర్వర్తిస్తున్నాను, దీని ఫలాన్ని భగవంతునికి అర్పిస్తున్నాను" అనే భావనతో పనిచేయాలి. ఇలా చేయడం వల్ల, ఆ కర్మల యొక్క మంచి-చెడు ఫలితాలు ఆ వ్యక్తికి అంటవు, మరియు వారి మనస్సు క్రమంగా శుద్ధి అవుతుంది.
2. భక్తి యోగం: సంసారాన్ని భగవంతుని సేవగా మార్చడం (Bhakti Yoga)
గృహస్థులు మోక్షం పొందడానికి భక్తి యోగం ఒక సులభమైన, ఆనందకరమైన మార్గం.
ఆచరణ: మీ ఇంటినే ఒక దేవాలయంగా, మీ కుటుంబ సభ్యులనే దైవ స్వరూపాలుగా భావించండి. మీ పిల్లలలో బాల కృష్ణుడిని, మీ తల్లిదండ్రులలో శివపార్వతులను చూస్తూ వారికి ప్రేమతో సేవ చేయండి. మీరు వండే వంటను భగవంతునికి నైవేద్యంగా భావించి వండండి. మీ రోజువారీ కార్యకలాపాలను మీ ఇష్టదైవానికి చేసే సేవగా అంకితం చేయండి. ఇలా చేయడం వల్ల, సాధారణమైన సంసార జీవితం కూడా ఒక అద్భుతమైన ఆధ్యాత్మిక సాధనగా మారుతుంది.
3. జ్ఞాన యోగం: వివేకంతో జీవించడం (Jnana Yoga)
గృహస్థుడు కూడా జ్ఞాని కావచ్చు.
ఆచరణ: ఇది నిరంతరం విచారణ, వివేకంతో జీవించడం. "శాశ్వతమైనది ఏది? అశాశ్వతమైనది ఏది?" అని ఎల్లప్పుడూ విచారణ చేయాలి. నేను ఈ శరీరాన్ని, ఈ పాత్రను (తండ్రి, భర్త, ఉద్యోగి) కాదు, నేను శాశ్వతమైన ఆత్మను అనే ఎరుకతో జీవించాలి. ఇలాంటి జ్ఞాన దృష్టితో ఉన్న గృహస్థుడు, సంసారంలోని సుఖదుఃఖాలకు అతిగా ప్రభావితం కాకుండా, ఒక సాక్షిలా జీవిస్తాడు.
పురాణాలలోని ఆదర్శ గృహస్థులు
మన పురాణాలలో, సంసారంలో ఉంటూనే మోక్షాన్ని పొందిన, లేదా జీవన్ముక్తులుగా జీవించిన ఎందరో మహానుభావులు ఉన్నారు.
- రాజ జనకుడు: మిథిలా నగరానికి రాజు, సీతాదేవి తండ్రి. ఆయన ఒక గొప్ప చక్రవర్తిగా, కుటుంబ పెద్దగా తన బాధ్యతలన్నింటినీ నిర్వర్తిస్తూనే, ఏ మాత్రం అహంకారం, ఆసక్తి లేకుండా, పూర్తి ఆత్మజ్ఞానంతో జీవించాడు. అందుకే ఆయనను 'విదేహుడు' (దేహంపై స్పృహ లేనివాడు) అని అంటారు.
- రామదాసు, కబీర్, తులసీదాస్: వీరందరూ గృహస్థులే. వారు తమ కుటుంబ బాధ్యతలను నిర్వర్తిస్తూనే, భగవంతునిపై అచంచలమైన భక్తితో కీర్తనలు రచించి, గానం చేసి, ఉన్నత ఆధ్యాత్మిక స్థితులను, మోక్షాన్ని పొందారు.
తరచుగా అడిగే ప్రశ్నలు (FAQs)
మోక్షం ఈ జన్మలోనే సాధ్యమా?
అవును. సనాతన ధర్మం ప్రకారం, 'జీవన్ముక్తి' అనేది సాధ్యమే. జీవన్ముక్తులు అంటే జీవించి ఉండగానే ముక్తిని పొందినవారు. వారి ప్రారబ్ధ కర్మ ప్రకారం శరీరం కొనసాగుతున్నప్పటికీ, వారు దాని ఫలితాలకు అతీతంగా, పూర్తి ఆత్మజ్ఞానంతో, ఆనందంగా జీవిస్తారు.
మోక్షం పొందాలంటే కుటుంబ బాధ్యతలను వదిలేయాలా?
ఖచ్చితంగా వద్దు. మనకు నిర్దేశించబడిన కర్తవ్యాలను, బాధ్యతలను వదిలివేయడం 'కర్మ త్యాగం' కాదు, అది అధర్మం అవుతుంది. భగవద్గీత ప్రకారం, మనం 'కర్మ ఫల త్యాగం' (ఫలితంపై ఆసక్తిని వదిలివేయడం) చేయాలి కానీ, కర్మను త్యజించకూడదు.
మోక్షం తర్వాత ఏమవుతుంది?
మోక్షం పొందిన తర్వాత, జీవాత్మ జనన మరణ చక్రం నుండి శాశ్వతంగా విడుదల పొంది, తన నిజ స్వరూపమైన పరమాత్మలో ఐక్యమవుతుంది. ఇది వర్ణనాతీతమైన, శాశ్వతమైన ఆనంద (సచ్చిదానంద) స్థితి.
ముగింపు
మోక్షం అనేది కేవలం అడవులలో తపస్సు చేసే ఋషులకు, సన్యాసులకు మాత్రమే రిజర్వ్ చేయబడినది కాదు. అది ప్రతి ఒక్కరి జన్మహక్కు. గృహస్థులు మోక్షం పొందడానికి, వారు తమ సంసారాన్ని, బాధ్యతలను వదిలి పారిపోవాల్సిన అవసరం లేదు. తమ సంసార జీవితాన్నే ఒక తపస్సుగా, ఒక యజ్ఞంగా, ఒక సేవగా మార్చుకోవాలి. నిష్కామ కర్మ, అచంచలమైన భక్తి, మరియు వివేకంతో జీవించడం ద్వారా, ఒక సాధారణ గృహస్థుడు కూడా రాజర్షి జనకుని వలె, భక్త రామదాసుని వలె సంసారంలో ఉంటూనే ఆ పరమపదాన్ని చేరుకోగలడు.
ఈ తాత్విక అంశంపై మీ అభిప్రాయాలు ఏమిటి? సంసారంలో ఉంటూ ఆధ్యాత్మికంగా ఎదగడానికి మీరు ఎలాంటి పద్ధతులను పాటిస్తారు? మీ ఆలోచనలను క్రింద కామెంట్లలో పంచుకోండి. ఈ స్ఫూర్తిదాయకమైన సమాచారాన్ని మీ స్నేహితులతో షేర్ చేయండి! మరిన్ని ఆర్టికల్స్ కోసం telugu13.com ను అనుసరించండి.
