కథ: పూర్వం త్రికూట పర్వతం అనే ఒక గొప్ప పర్వతం ఉండేది. దాని చుట్టూ ఉన్న అడవికి గజేంద్రుడు అనే ఏనుగు రాజుగా ఉండేది. గజేంద్రుడు మహా బలశాలి. తన భార్యలు, పిల్లలతో కూడిన ఏనుగుల గుంపుతో కలిసి ఎంతో సంతోషంగా జీవించేవాడు.
ఒకనాడు, ఎండ తీవ్రతకు తట్టుకోలేక, గజేంద్రుడు తన పరివారంతో కలిసి సేద తీరడానికి దగ్గరలోని ఒక పెద్ద సరస్సులోకి దిగాడు. ఏనుగులన్నీ నీటిలో ఆనందంగా ఆడుకుంటూ, తొండాలతో నీళ్లు చిమ్ముకుంటూ కేరింతలు కొడుతున్నాయి.
అదే సరస్సులో ఒక పెద్ద మొసలి (నక్రం) నివసిస్తోంది. ఏనుగుల అల్లరికి దాని ఏకాగ్రత దెబ్బతింది. కోపంతో నీటి అడుగున పొంచి ఉన్న ఆ మొసలి, అకస్మాత్తుగా గజేంద్రుని కాలును బలంగా పట్టుకుంది. ఆ పట్టు ఎంత బలంగా ఉందంటే, వేయి ఏనుగుల బలం ఉన్న గజేంద్రుడు కూడా తన కాలును విడిపించుకోలేకపోయాడు.
గజేంద్రుడు తన శక్తినంతా ఉపయోగించి ఒడ్డుకు లాగడానికి ప్రయత్నిస్తుంటే, మొసలి అంతకన్నా బలంగా నీటిలోకి లాగసాగింది. ఈ భయంకరమైన పోరాటం కొన్ని వేల సంవత్సరాల పాటు సాగింది. గజేంద్రుని బంధువులు, భార్యాపిల్లలు ఒడ్డు నుండి చూస్తూ ఏమీ చేయలేకపోయారు. క్రమంగా గజేంద్రుని బలం క్షీణించసాగింది. అతను ఓడిపోతాడని గ్రహించిన అతని పరివారం, ఇక లాభం లేదనుకుని ఒక్కొక్కరే అతన్ని వదిలి వెళ్ళిపోయారు.
శక్తి నశించి, బంధువులు దూరమై, ఒంటరిగా మృత్యువుతో పోరాడుతున్న గజేంద్రునికి ఒక గొప్ప జ్ఞానోదయం కలిగింది. "నా బలం నన్ను కాపాడలేకపోయింది. నా వాళ్ళు నన్ను విడిచి వెళ్ళిపోయారు. ఈ ప్రపంచంలో నన్ను రక్షించే శక్తి నాకు లేదు. నన్ను కాపాడగల శక్తి ఆ జగద్రక్షకునికి మాత్రమే ఉంది," అని గ్రహించాడు.
పూర్వజన్మ సంస్కారంతో అతనికి శ్రీహరిపై భక్తి కలిగింది. తన చివరి శక్తినంతా కూడగట్టుకుని, సరస్సులోని ఒక తామర పువ్వును తన తొండంతో కోసి, ఆకాశం వైపు చూపిస్తూ, ఆర్తనాదంతో ఇలా పిలిచాడు:
"ఎవ్వనిచే జనించు జగమెవ్వని లోపల నుండు లీనమై.. ఎవ్వని యందు డిందు.. పరమేశ్వరుడెవ్వడు.. వాని నాత్మమూలంబగువాని.. ఈశ్వరుని.. శరణు వేడెదన్"
"ఈ సృష్టికి ఆది, అంతం, మూలం ఎవరో.. ఆ పరమేశ్వరుడిని శరణు వేడుతున్నాను. ఆదిమూలమా! నన్ను రక్షించు!" అని పరిపూర్ణమైన శరణాగతితో ప్రార్థించాడు.
భక్తుని ఆ ఆర్తనాదం వైకుంఠంలో ఉన్న శ్రీ మహావిష్ణువు చెవిన పడింది. ఆర్తత్రాణపరాయణుడైన ఆయన, తన భక్తుడు ఆపదలో ఉన్నాడని గ్రహించి ఒక్క క్షణం కూడా ఆలస్యం చేయలేదు. లక్ష్మీదేవికి చెప్పకుండా, ఆయుధాలు తీసుకోకుండా, తన వాహనమైన గరుత్మంతునిపై పరుగు పరుగున ఆ సరస్సు వద్దకు చేరాడు.
గజేంద్రుని దీనస్థితిని చూసిన శ్రీహరి, తక్షణమే తన సుదర్శన చక్రాన్ని ప్రయోగించాడు. ఆ సుదర్శన చక్రం వాయువేగంతో సరస్సులోకి దూసుకెళ్లి, ఆ మొసలి తలను ఖండించి, గజేంద్రుని బంధవిముక్తుని చేసింది.
శ్రీహరి తన కరుణాహస్తంతో గజేంద్రుని నిమిరాడు. ఆ స్పర్శతో గజేంద్రుడు తన ఏనుగు రూపాన్ని విడిచి, పూర్వజన్మలో ఇంద్రద్యుమ్నుడు అనే రాజుగా ఉన్న తన నిజరూపాన్ని పొంది మోక్షాన్ని సాధించాడు. అదే విధంగా, విష్ణు చక్రం చేతిలో మరణించడం వలన మొసలికి కూడా శాపవిమోచనం కలిగి, అది తన పూర్వ గంధర్వ రూపాన్ని పొందింది.
నీతి: మన బలం, అహంకారం, బంధుత్వాలు ఏవీ కష్టకాలంలో మనల్ని పూర్తిగా కాపాడలేవు. అహంకారాన్ని విడిచి, పరిపూర్ణమైన విశ్వాసంతో భగవంతుని శరణు వేడితే, ఆయన ఎంతటి ఆపద నుండైనా మనల్ని రక్షిస్తాడు. నిజమైన భక్తుని పిలుపునకు భగవంతుడు తప్పక పలుకుతాడు.
ముగింపు : గజేంద్ర మోక్షం కథ శరణాగతి తత్వానికి నిలువుటద్దం. మన శక్తి, బంధాలు విఫలమైనప్పుడు, అహంకారాన్ని వీడి, ఆర్తితో పిలిచే ఒక్క పిలుపు చాలని ఈ కథ నిరూపిస్తుంది. భగవంతుని కరుణకు హద్దులు లేవని, ఆయన తన భక్తులను రక్షించడానికి ఎల్లప్పుడూ సిద్ధంగా ఉంటారని ఈ ఘట్టం మనకు భరోసా ఇస్తుంది.
భగవంతుని కరుణను చాటే ఈ కథ మీలో భక్తిని, విశ్వాసాన్ని నింపిందని ఆశిస్తున్నాము. రేపు ఏడవ రోజు కథలో, స్నేహానికి, భగవంతుని నిష్కపట ప్రేమకు ప్రతీకగా నిలిచే "కుచేలుని కథ" విందాం. మళ్ళీ రేపు కలుద్దాం!
