మన ఆధ్యాత్మిక కథల మాలలో పద్నాలుగో కథతో మీ ముందున్నాను. ఈరోజు జ్ఞానం కోసం మృత్యువునే ప్రశ్నించిన ఒక బాలుడి ధైర్యసాహసాల కథను విందాం.
కథ: పూర్వం వాజశ్రవసుడు అనే మహర్షి ఉండేవాడు. ఆయన "విశ్వజిత్" అనే ఒక గొప్ప యాగం చేసి, తన సర్వస్వాన్ని దానం చేయాలని సంకల్పించాడు. అయితే, యాగం పూర్తయ్యాక, ఆయన దానధర్మాల కోసం ముసలివి, పాలు ఇవ్వలేనివి, అనారోగ్యంతో ఉన్న గోవులను మాత్రమే ఎంచుకున్నాడు.
ఇదంతా గమనిస్తున్న ఆయన కుమారుడైన నచికేతుడు చాలా చిన్నవాడైనా, ఎంతో వివేకవంతుడు. "ఇలాంటి నిరుపయోగమైన దానాలు చేయడం వలన నా తండ్రికి పుణ్యం బదులు పాపం వస్తుంది," అని బాధపడ్డాడు. తండ్రిని ఆ పాపం నుండి రక్షించాలని, ఆయన వద్దకు వినయంగా వెళ్ళి, "తండ్రీ! మీ సర్వస్వాన్ని దానం చేస్తున్నారు కదా, మరి నన్ను ఎవరికి దానం ఇస్తారు?" అని అడిగాడు.
వాజశ్రవసుడు ఆ ప్రశ్నకు బదులివ్వలేదు. నచికేతుడు మళ్ళీ అదే ప్రశ్న వేశాడు. మూడవసారి కూడా అడిగేసరికి, యాగాగ్ని వద్ద కోపంగా ఉన్న వాజశ్రవసుడు, "నిన్ను మృత్యువుకు దానమిస్తున్నాను!" అని చిరాకుగా అరిచాడు.
తండ్రి మాటను జవదాటని నచికేతుడు, ఆ మాటకు కట్టుబడి యమలోకానికి బయలుదేరాడు. తండ్రి తన తప్పు తెలుసుకుని ఎంత వారించినా వినకుండా, "తండ్రీ! సత్యానికి కట్టుబడి ఉండాలి. మీరు చింతించకండి," అని చెప్పి యమలోకానికి ప్రయాణమయ్యాడు.
నచికేతుడు యమలోకం చేరేసరికి, యమధర్మరాజు అక్కడ లేడు. ఆ బాలుడు ఒక బ్రాహ్మణ అతిథిగా, యముని ద్వారం వద్ద మూడు రోజుల పాటు అన్నపానీయాలు లేకుండా నిరీక్షించాడు. మూడు రోజుల తర్వాత తిరిగి వచ్చిన యముడు, తన గైర్హాజరీలో ఒక బ్రాహ్మణ బాలుడు పడిగాపులు కాశాడని తెలిసి ఎంతో చింతించాడు. అతిథిని అలా ఉంచడం మహా పాపమని భావించి, దానికి ప్రాయశ్చిత్తంగా నచికేతునికి మూడు వరాలు కోరుకోమని చెప్పాడు.
నచికేతుడు మొదటి వరంగా, "నేను తిరిగి భూలోకానికి వెళ్ళినప్పుడు, నా తండ్రి నాపై కోపాన్ని వీడి, నన్ను ప్రేమతో, ప్రశాంతమైన మనసుతో స్వీకరించాలి," అని కోరాడు. యముడు 'తథాస్తు' అన్నాడు.
రెండవ వరంగా, "ఓ యమధర్మా! స్వర్గానికి చేర్చే అగ్నిహోత్ర విద్య యొక్క రహస్యాన్ని నాకు బోధించండి," అని అడిగాడు. యముడు సంతోషించి, ఆ యజ్ఞ విద్యను అతనికి నేర్పి, దానికి "నాచికేతాగ్ని" అని పేరు కూడా పెట్టాడు.
ఇక మూడవ వరంగా, నచికేతుడు అత్యంత గంభీరమైన ప్రశ్న అడిగాడు. "ప్రభూ! మనిషి చనిపోయిన తర్వాత ఏమవుతాడు? కొందరు 'ఆత్మ ఉంటుంది' అంటారు, మరికొందరు 'ఏమీ ఉండదు' అంటారు. ఈ మృత్యువు వెనుక ఉన్న అసలైన రహస్యం, ఆత్మ యొక్క నిజ స్వరూపం ఏమిటో నాకు వివరించండి."
ఆ ప్రశ్నకు యముడు నివ్వెరపోయాడు. "బాలకా! ఇది దేవతలకు సైతం అంతుచిక్కని రహస్యం. ఈ ప్రశ్న తప్ప మరేదైనా కోరుకో. నీకు వందేళ్ల ఆయుష్షు, రాజ్యాలు, అంతులేని సంపద, అప్సరసల వంటి అందగత్తెలను ఇస్తాను. ఈ వరం మాత్రం అడగవద్దు," అని నచికేతుడిని ప్రలోభపెట్టాలని చూశాడు.
కానీ నచికేతుడు స్థిరంగా, "యమధర్మా! మీరు చెప్పిన సంపదలన్నీ శాశ్వతం కాదు. అవి ఈ రోజో, రేపో నశించిపోయేవే. నాకు ఆ తాత్కాలిక సుఖాలు వద్దు. నాకు కావలసింది శాశ్వతమైన ఆత్మజ్ఞానం మాత్రమే. దానిని మీరే చెప్పాలి," అని పట్టుబట్టాడు.
ఆ బాలుడి పట్టుదలకు, వివేకానికి, సంసార సుఖాల పట్ల ఉన్న నిర్లిప్తతకు యముడు ఎంతో ముగ్ధుడయ్యాడు. ఇంతటి ఉత్తమ శిష్యునికి ఆత్మజ్ఞానాన్ని బోధించడానికి అంగీకరించాడు. అప్పుడు యముడు నచికేతునికి ఆత్మ అంటే ఏమిటి, దాని స్వరూపం, అది జనన మరణాలకు అతీతమైనదని, మోక్షానికి మార్గం ఏమిటో వివరంగా బోధించాడు. ఆ జ్ఞాన సారాంశమే "కఠోపనిషత్తు"గా ప్రసిద్ధి చెందింది.
నీతి: భౌతిక సుఖాలు, సంపదలు శాశ్వతం కావు. నిజమైన జ్ఞానం ఆత్మను తెలుసుకోవడంలోనే ఉంది. పట్టుదల, ధైర్యం, స్వచ్ఛమైన మనస్సు ఉంటే ఎంతటి గూఢమైన జ్ఞానాన్నైనా సాధించవచ్చు.
ముగింపు : నచికేతుని కథ సత్యశోధనకు ఒక గొప్ప ఉదాహరణ. మృత్యువును చూసి భయపడకుండా, దానిని ఒక జ్ఞాన ద్వారంగా భావించి, అత్యున్నతమైన సత్యాన్ని తెలుసుకోవాలనే అతని తపన అసామాన్యమైనది. తాత్కాలిక సుఖాలను కాదని, శాశ్వతమైన జ్ఞానాన్ని ఎంచుకున్న అతని వివేకం మనందరికీ స్ఫూర్తిదాయకం.
జ్ఞానతృష్ణను రేకెత్తించే ఈ కథ మిమ్మల్ని ఆలోచింపజేసిందని ఆశిస్తున్నాము. రేపు పదిహేనవ రోజు కథలో, పవిత్ర మాసమైన కార్తీక మాస మహిమను తెలిపే "కార్తీక పురాణం - మొదటి అధ్యాయం" గురించి తెలుసుకుందాం. మళ్ళీ రేపు కలుద్దాం!
