వర్షాకాలం రాగానే పచ్చని ప్రకృతితో పాటు, 'గూంయ్' మనే ఒక చిన్న శత్రువు కూడా మన ఇళ్లలోకి ప్రవేశిస్తుంది. అదే దోమ! ఈ చిన్న ప్రాణి కదా అని మనం తేలికగా తీసుకుంటాము, కానీ అది తనతో పాటు అనేక ప్రమాదకరమైన వ్యాధులను మోసుకొస్తుంది. వరంగల్ వంటి ప్రాంతాలలో వర్షాకాలంలో దోమల బెడద ఎక్కువ. ఆందోళన కలిగించే విషయం ఏమిటంటే, ఈ దోమల ద్వారా వ్యాపించే వ్యాధులు చాలా వరకు వైరల్ ఇన్ఫెక్షన్లు, వీటికి నిర్దిష్టమైన యాంటీ-వైరల్ చికిత్స లేదు. అంటే, ఈ వ్యాధులను నయం చేసే మందులు లేవు. అందుకే, నివారణే మనకు శ్రీరామరక్ష. ఈ కథనంలో, నిర్దిష్ట చికిత్స లేని 6 ప్రమాదకరమైన దోమల ద్వారా వ్యాపించే వ్యాధుల గురించి తెలుసుకుందాం.
చికిత్స లేదు, నివారణే మార్గం: ఎందుకు?
మనం ఎదుర్కొనే చాలా వ్యాధులు బ్యాక్టీరియా లేదా వైరస్‌ల వల్ల వస్తాయి. బ్యాక్టీరియల్ ఇన్ఫెక్షన్లను యాంటీబయాటిక్స్ వాడి నయం చేయవచ్చు. కానీ, దోమల ద్వారా వ్యాపించే డెంగ్యూ, చికెన్‌గున్యా వంటివి వైరల్ వ్యాధులు. చాలా వైరస్‌లకు వ్యతిరేకంగా పనిచేసే నిర్దిష్టమైన మందులు (Antiviral drugs) అందుబాటులో లేవు. అందుకే, ఈ వ్యాధులకు ఇచ్చే చికిత్సను 'సపోర్టివ్ కేర్' (Supportive Care) అంటారు. అంటే, వ్యాధి యొక్క లక్షణాలైన జ్వరం, నొప్పులు, డీహైడ్రేషన్‌ను నియంత్రిస్తూ, మన శరీరంలోని రోగనిరోధక వ్యవస్థే ఆ వైరస్‌తో పోరాడి గెలిచే వరకు సహాయపడటం. ఇది చాలా ప్రమాదకరమైన పరిస్థితి, అందుకే ఈ నయం కాని వ్యాధులు రాకుండా చూసుకోవడమే ఉత్తమ మార్గం.
నిర్దిష్ట చికిత్స లేని 6 దోమల ద్వారా వ్యాపించే వ్యాధులు
1. డెంగ్యూ జ్వరం (Dengue Fever)
- వ్యాప్తి చేసే దోమ: ఏడెస్ ఈజిప్టి (Aedes aegypti) అనే ఆడ దోమ. ఇది పగటిపూట కుడుతుంది.
- లక్షణాలు: తీవ్రమైన జ్వరం, భరించలేని తలనొప్పి, కళ్ళ వెనుక నొప్పి, కీళ్లు మరియు కండరాల నొప్పులు (దీనినే 'బ్రేక్‌బోన్ ఫీవర్' అని కూడా అంటారు), మరియు చర్మంపై దద్దుర్లు.
- ప్రమాదం: కొన్ని సందర్భాలలో, ఇది 'డెంగ్యూ హెమరేజిక్ ఫీవర్' లేదా 'డెంగ్యూ షాక్ సిండ్రోమ్'గా మారి, ప్లేట్‌లెట్ల సంఖ్య పడిపోయి, రక్తస్రావం జరిగి, ప్రాణాంతకం కావచ్చు.
- చికిత్స: నిర్దిష్ట మందులు లేవు. రోగిని హైడ్రేట్‌గా ఉంచడం, జ్వరం కోసం పారాసెటమాల్ ఇవ్వడం వంటి సపోర్టివ్ కేర్ మాత్రమే అందిస్తారు. గమనిక: డెంగ్యూ ఉన్నప్పుడు ఆస్పిరిన్, ఇబుప్రోఫెన్ వంటి పెయిన్‌కిల్లర్స్ వాడకూడదు, అవి రక్తస్రావం ప్రమాదాన్ని పెంచుతాయి.
2. చికెన్‌గున్యా (Chikungunya)
- వ్యాప్తి చేసే దోమ: ఏడెస్ ఈజిప్టి.
- లక్షణాలు: జ్వరం, తలనొప్పి, మరియు దీని ప్రధాన లక్షణమైన భరించలేని కీళ్ల నొప్పులు. ఈ నొప్పులు చాలా తీవ్రంగా ఉండి, రోగిని నడవలేని స్థితికి తీసుకువస్తాయి.
- ప్రమాదం: జ్వరం తగ్గినా కూడా, ఈ కీళ్ల నొప్పులు కొన్ని నెలలు, కొన్నిసార్లు సంవత్సరాల పాటు వేధిస్తాయి.
- చికిత్స: దీనికి కూడా నిర్దిష్ట చికిత్స లేదు. నొప్పుల నివారణకు పెయిన్‌కిల్లర్స్, విశ్రాంతి, మరియు హైడ్రేషన్ మాత్రమే మార్గాలు.
3. జికా వైరస్ (Zika Virus)
- వ్యాప్తి చేసే దోమ: ఏడెస్ ఈజిప్టి.
- లక్షణాలు: చాలామందిలో దీని లక్షణాలు స్వల్పంగా ఉంటాయి - తేలికపాటి జ్వరం, దద్దుర్లు, కీళ్ల నొప్పులు, మరియు కళ్లు ఎర్రబడటం.
- ప్రమాదం: గర్భిణీ స్త్రీలకు ఈ వైరస్ సోకితే చాలా ప్రమాదకరం. ఇది గర్భంలోని శిశువుకు సోకి, 'మైక్రోసెఫాలీ' (Microcephaly) అనే తీవ్రమైన పుట్టుకతో వచ్చే లోపానికి కారణమవుతుంది. దీనివల్ల శిశువు తల మరియు మెదడు సరిగ్గా అభివృద్ధి చెందవు.
- చికిత్స: నిర్దిష్ట చికిత్స లేదు. గర్భిణీ స్త్రీలు దోమలు కుట్టకుండా చాలా జాగ్రత్తగా ఉండాలి.
4. జపనీస్ ఎన్‌సెఫలైటిస్ (Japanese Encephalitis)
- వ్యాప్తి చేసే దోమ: క్యులెక్స్ (Culex) జాతి దోమలు. ఇవి ఎక్కువగా వరి పొలాలు, పందుల పెంపకం ఉన్న గ్రామీణ ప్రాంతాలలో ఉంటాయి.
- లక్షణాలు: జ్వరం, తలనొప్పి, వాంతులతో ప్రారంభమై, మెదడుపై ప్రభావం చూపుతుంది. దీనివల్ల మూర్ఛలు, పక్షవాతం, మానసిక గందరగోళం, మరియు కోమాలోకి వెళ్లే ప్రమాదం ఉంది. దీనిని 'మెదడువాపు వ్యాధి' అని కూడా అంటారు.
- ప్రమాదం: ఇది ప్రాణాంతకమైన వ్యాధి. బ్రతికి బయటపడిన వారిలో కూడా శాశ్వత నాడీ సంబంధిత సమస్యలు ఉండవచ్చు.
- చికిత్స: దీనికి నిర్దిష్ట చికిత్స లేదు. నివారణకు వ్యాక్సిన్ అందుబాటులో ఉంది.
5. వెస్ట్ నైల్ వైరస్ (West Nile Virus)
- వ్యాప్తి చేసే దోమ: క్యులెక్స్ దోమలు.
- లక్షణాలు: సుమారు 80% మందిలో ఎలాంటి లక్షణాలు కనిపించవు. కొందరిలో తేలికపాటి జ్వరం, తలనొప్పి, మరియు ఒళ్లు నొప్పులు వస్తాయి. చాలా అరుదుగా, ఒక శాతం కంటే తక్కువ మందిలో ఇది మెదడు, నాడీ వ్యవస్థపై తీవ్ర ప్రభావం చూపుతుంది.
- చికిత్స: నిర్దిష్ట చికిత్స లేదు. సపోర్టివ్ కేర్ మాత్రమే.
6. యెల్లో ఫీవర్ (Yellow Fever)
- వ్యాప్తి చేసే దోమ: ఏడెస్ ఈజిప్టి.
- లక్షణాలు: జ్వరం, తలనొప్పి, కండరాల నొప్పులతో ప్రారంభమవుతుంది. కొందరిలో ఇది మరింత తీవ్రమైన దశకు చేరుకుని, కామెర్లు (Jaundice - అందుకే 'యెల్లో' ఫీవర్ అంటారు), కడుపునొప్పి, మరియు నోరు, ముక్కు నుండి రక్తస్రావం వంటి లక్షణాలకు దారితీస్తుంది.
- ప్రమాదం: ఇది కాలేయం, కిడ్నీల వైఫల్యానికి దారితీసి, ప్రాణాంతకం కావచ్చు.
- చికిత్స: దీనికి నిర్దిష్ట చికిత్స లేదు. అయితే, నివారణకు చాలా ప్రభావవంతమైన వ్యాక్సిన్ అందుబాటులో ఉంది. ఆఫ్రికా, దక్షిణ అమెరికా దేశాలకు వెళ్లే ప్రయాణికులకు ఈ వ్యాక్సిన్ తప్పనిసరి.
నివారణే శ్రీరామరక్ష: దోమలను అరికట్టే మార్గాలు
ఈ ప్రమాదకరమైన, నయం కాని వ్యాధులు బారిన పడకుండా ఉండాలంటే, దోమలను మన దరిచేరకుండా చూసుకోవడమే ఏకైక మార్గం.
- నీటి నిల్వలను తొలగించండి: మీ ఇల్లు, పరిసరాలలో పాత టైర్లు, కొబ్బరి బొండాలు, పగిలిన కుండలు, కూలర్లలో నీరు నిల్వ ఉండకుండా చూసుకోండి. ఏడెస్ దోమలు శుభ్రమైన నీటిలోనే గుడ్లు పెడతాయి.
- వ్యక్తిగత రక్షణ: సాయంత్రం వేళల్లో, పొడవాటి చేతులు, కాళ్లు ఉన్న దుస్తులు ధరించండి. బయటకు వెళ్ళేటప్పుడు దోమల నివారణ క్రీములను (Mosquito Repellent) రాసుకోండి.
- ఇంటి రక్షణ: కిటికీలకు, తలుపులకు దోమతెరలు (Mosquito Nets) వాడండి. రాత్రిపూట దోమతెరలో నిద్రపోవడం చాలా సురక్షితం.
- పరిసరాల శుభ్రత: మీ ఇంటి చుట్టూ మురికి నీరు నిల్వ ఉండకుండా, డ్రైనేజీలు శుభ్రంగా ఉండేలా చూసుకోండి.
తరచుగా అడిగే ప్రశ్నలు (FAQs)
అన్ని దోమలు ప్రమాదకరమైనవేనా?
కాదు. వేల జాతుల దోమలు ఉన్నప్పటికీ, వాటిలో ఏడెస్, అనోఫిలస్, క్యులెక్స్ వంటి కొన్ని జాతులకు చెందిన ఆడ దోమలు మాత్రమే వ్యాధులను వ్యాప్తి చేస్తాయి.
ఒకసారి డెంగ్యూ వస్తే మళ్ళీ రాదా?
వస్తుంది. డెంగ్యూ వైరస్‌లో నాలుగు వేర్వేరు రకాలు (Serotypes) ఉన్నాయి. మీకు ఒక రకంతో ఇన్ఫెక్షన్ వస్తే, ఆ రకంపై మాత్రమే మీకు రోగనిరోధక శక్తి వస్తుంది. మిగిలిన మూడు రకాలతో మళ్ళీ డెంగ్యూ వచ్చే అవకాశం ఉంది. రెండోసారి వచ్చే ఇన్ఫెక్షన్ కొన్నిసార్లు మరింత తీవ్రంగా ఉండవచ్చు.
దోమల నివారణకు సహజమైన పద్ధతులు ఏమైనా ఉన్నాయా?
అవును. ఇంట్లో, పరిసరాలలో సిట్రోనెల్లా, లెమన్‌గ్రాస్, బంతి పువ్వు, మరియు తులసి వంటి మొక్కలను పెంచడం వల్ల దోమలు దూరంగా ఉంటాయి. వేప నూనె, యూకలిప్టస్ నూనె వంటివి కూడా సహజమైన రిపెల్లెంట్లుగా పనిచేస్తాయి.
ముగింపు
దోమ చిన్న ప్రాణే కావచ్చు, కానీ అది కలిగించే నష్టం చాలా పెద్దది. మనం తెలుసుకున్నట్లుగా, చాలా దోమల ద్వారా వ్యాపించే వ్యాధులు ప్రాణాంతకమైనవి మరియు వాటికి నిర్దిష్ట చికిత్స లేదు. కాబట్టి, దోమల నివారణ అనేది కేవలం వ్యక్తిగత బాధ్యత మాత్రమే కాదు, అదొక సామాజిక బాధ్యత. మన ఇంటిని, మన పరిసరాలను శుభ్రంగా ఉంచుకోవడం ద్వారా, మనం మనల్ని, మన కుటుంబాన్ని, మరియు మన సమాజాన్ని ఈ ప్రమాదకరమైన వ్యాధుల నుండి కాపాడుకోవచ్చు.
దోమల నివారణకు మీరు ఎలాంటి పద్ధతులను పాటిస్తున్నారు? మీ అనుభవాలను క్రింద కామెంట్లలో పంచుకోండి. ఈ ముఖ్యమైన సమాచారాన్ని మీ స్నేహితులతో షేర్ చేసి, వారిని కూడా అప్రమత్తం చేయండి! మరిన్ని ఆర్టికల్స్ కోసం telugu13.com ను అనుసరించండి.
