యోగ వాశిష్టం: స్థితి ప్రకరణం (ప్రపంచ ఉనికి రహస్యం)
గత ప్రకరణాలలో, శ్రీరాముడు ప్రపంచంపై తీవ్రమైన వైరాగ్యాన్ని ప్రదర్శించాడు. దానికి వశిష్ట మహర్షి, ఈ ప్రపంచం అంతా మనస్సు యొక్క సంకల్పం నుండి పుట్టిన ఒక మానసిక సృష్టి (కల లాంటిది) అని "ఉత్పత్తి ప్రకరణం"లో వివరించారు. ఈ సమాధానం విన్న తర్వాత, శ్రీరాముడిలో ఒక సహజమైన, అత్యంత కీలకమైన సందేహం ఉదయించింది. "గురుదేవా! ఈ ప్రపంచం ఒక కల లేదా భ్రమ అయితే, అది నాకు, మనందరికీ ఇంత నిజంగా, ఇంత స్థిరంగా ఎందుకు కనిపిస్తోంది? కలలోని వస్తువులు మేల్కోగానే అదృశ్యమవుతాయి. కానీ ఈ కొండలు, నదులు, సూర్యచంద్రులు శాశ్వతంగా, స్థిరంగా ఎందుకు ఉన్నాయి? మనందరం ఒకే ప్రపంచాన్ని ఎలా చూడగలుగుతున్నాము?" అనేదే ఆ ప్రశ్న.
ఈ గహనమైన ప్రశ్నకు వశిష్ఠుడు చెప్పిన సమాధానమే "స్థితి ప్రకరణం" (The Book of Existence/Preservation). ఈ ప్రపంచం యొక్క ఉనికికి కారణం ఏమిటి, దానిని మనం ఎలా అర్థం చేసుకోవాలో ఈ కథనంలో తెలుసుకుందాం.
ప్రపంచం నిజమా? భ్రమా?
వశిష్ఠుడు తన బోధనను కొనసాగిస్తూ, ప్రపంచం యొక్క స్వభావాన్ని వివరిస్తాడు. ఇది పూర్తిగా నిజం కాదు, అలాగే పూర్తిగా అబద్ధం కాదు. దీనిని వేదాంత పరిభాషలో 'మిథ్య' అంటారు. అంటే, 'తాత్కాలికంగా నిజంగా కనిపించేది' అని అర్థం. ఈ ప్రపంచం మనకు ఎందుకు నిజంగా, స్థిరంగా అనిపిస్తుందో చెప్పడానికి వశిష్ఠుడు రెండు ముఖ్య కారణాలను వివరిస్తాడు.
1. కారణం: బ్రహ్మ సంకల్పం (సమిష్టి మనస్సు)
మొదటి కారణం, ఈ ప్రపంచం మన వ్యక్తిగత కల కాదు, ఇది సృష్టికర్త అయిన బ్రహ్మ యొక్క సంకల్పం లేదా కల. మనం నిద్రలో కనే కల మన ఒక్కరికే పరిమితం. మనం మేల్కోగానే అది పోతుంది. కానీ ఈ విశ్వం అనేది ఆ పరబ్రహ్మం యొక్క అనంతమైన చైతన్యంలో కలిగిన మొట్టమొదటి సంకల్పం (బ్రహ్మ) యొక్క మానసిక సృష్టి. ఆయన మనసులో ఈ విశ్వం స్థిరంగా ఉంది కాబట్టి, ఆ విశ్వంలోని పాత్రలమైన మనందరికీ ఇది స్థిరంగా, నిజంగా కనిపిస్తుంది.
ఉదాహరణకు, ఒక నవలా రచయిత ఒక కథను సృష్టిస్తాడు. ఆ కథలోని పాత్రలన్నింటికీ ఆ కథా ప్రపంచమే నిజం. ఆ పాత్రలన్నీ ఒకే ప్రపంచాన్ని చూస్తాయి, ఒకే నియమాలను పాటిస్తాయి. ఆ రచయిత మనసులో ఆ కథ ఉన్నంత కాలం, ఆ ప్రపంచం స్థిరంగా ఉంటుంది. అలాగే, మనం అందరం ఆ బ్రహ్మ మనస్సులో ఉన్న కథలోని పాత్రలం. అందుకే హనుమకొండలోని వేయి స్తంభాల గుడి నాకు ఎలా కనిపిస్తుందో, మీకు కూడా అలాగే కనిపిస్తుంది. ఎందుకంటే, మనమందరం ఒకే "సమిష్టి కల" (Collective Dream)లో భాగస్వాములం.
2. కారణం: మన వాసనలు (వ్యక్తిగత నమ్మకాలు)
ఈ ప్రపంచం స్థిరంగా కనిపించడానికి రెండవ కారణం, మన మనస్సులలో లోతుగా పాతుకుపోయిన 'వాసనలు' లేదా సంస్కారాలు (Mental Conditioning). మన ఇంద్రియాలు నిరంతరం మన మెదడుకు "ప్రపంచం నిజం, ఇది నిజం" అనే సమాచారాన్ని పంపుతూనే ఉంటాయి. మనం ఒక రాయిని చూసినప్పుడు, అది గట్టిగా ఉంటుందని మనకు గట్టి నమ్మకం. ఆ నమ్మకంతోనే దాన్ని తాకుతాము, అది గట్టిగా తగులుతుంది. ఈ అనుభవం మన నమ్మకాన్ని మరింత బలపరుస్తుంది. ఈ నమ్మకాలనే 'వాసనలు' అంటారు. ఈ వాసనలు ఎంత బలంగా ఉంటే, ఈ ప్రపంచం అనే భ్రమ అంత నిజంగా, స్థిరంగా మనకు కనిపిస్తుంది. జనన మరణాల చక్రం అంటే, ఈ వాసనలను మోస్తూ, ఒక శరీరం నుండి మరో శరీరానికి ప్రయాణించడమే.
ప్రపంచాన్ని ఎలా అర్థం చేసుకోవాలి? (సాధన)
"సరే, ఈ ప్రపంచం ఒక కల లాంటిది అని తెలిసింది. మరి ఇప్పుడు నేను ఏమి చేయాలి? నా పనులన్నీ మానేయాలా?" అని రాముడు అడుగుతాడు. దానికి వశిష్ఠుడు అద్భుతమైన ఆచరణాత్మక మార్గాన్ని చెబుతాడు.
ద్రష్ట నుండి సాక్షికి మారడం
మనం సాధారణంగా మన జీవితంలో ఒక 'ద్రష్ట' (Observer) లేదా 'భోక్త' (Enjoyer/Sufferer)గా ఉంటాము. అంటే, జరిగే ప్రతి సంఘటనతో, సుఖదుఃఖాలతో మనం పూర్తిగా మమేకమైపోతాము. లాభం వస్తే పొంగిపోతాము, నష్టం వస్తే కుంగిపోతాము.
వశిష్ఠుడు మనల్ని 'ద్రష్ట' స్థానం నుండి 'సాక్షి' (Witness) స్థానానికి మారమంటాడు. సాక్షి అంటే, ఏమి జరుగుతున్నా, దానిని కేవలం గమనించేవాడు. సాక్షికి దేనితోనూ అటాచ్‌మెంట్ ఉండదు.
ఉదాహరణ: మీరు ఒక సినిమా చూస్తున్నారు. తెరపై హీరో కష్టాలు పడుతుంటే, మీరు భావోద్వేగానికి గురవుతారు, ఏడుస్తారు. కానీ, ఆ కష్టం మీది కాదని, అది కేవలం ఒక సినిమా అని మీకు లోపల తెలుసు. అలాగే, జ్ఞాని అయిన వాడు ఈ ప్రపంచాన్ని ఒక సినిమాగా చూస్తాడు. తన పాత్రను (తండ్రిగా, ఉద్యోగిగా, భర్తగా) అద్భుతంగా పోషిస్తాడు, కానీ ఆ పాత్ర యొక్క సుఖదుఃఖాలు తన నిజ స్వరూపమైన ఆత్మను అంటవని అతనికి తెలుసు.
ఈ "సాక్షి భావన" ను పెంపొందించుకోవడమే స్థితి ప్రకరణం మనకు నేర్పే ముఖ్యమైన సాధన. ఇది మనల్ని మన కర్తవ్యాలను నిర్వర్తిస్తూనే, మానసికంగా స్వేచ్ఛగా, ప్రశాంతంగా ఉండటానికి సహాయపడుతుంది.
ఆధునిక జీవితానికి సందేశం
యోగ వాశిష్టంలోని ఈ ప్రకరణం మన ఆధునిక ఒత్తిడికి, ఆందోళనకు ఒక గొప్ప ఔషధం. మన ఒత్తిడికి కారణం ప్రపంచం కాదు, ప్రపంచం పట్ల మనకు ఉన్న గట్టి నమ్మకాలు, అనుబంధాలు. ఈ ప్రపంచం యొక్క నిజ స్వభావాన్ని (తాత్కాలికమైనది, కల లాంటిది) అర్థం చేసుకున్నప్పుడు, చిన్న చిన్న వైఫల్యాలు, నష్టాలు, మరియు ఇతరుల విమర్శలు మనల్ని అంతగా బాధించవు. మనం జీవితాన్ని మరింత తేలికగా, ఆనందంగా, మరియు స్వేచ్ఛగా జీవించగలుగుతాము.
తరచుగా అడిగే ప్రశ్నలు (FAQs)
ప్రపంచం నిజం కాకపోతే, నేను కష్టపడి పనిచేయడం ఎందుకు?
వశిష్ఠుడు కర్మను వదిలేయమని చెప్పలేదు, కర్మ ఫలంపై 'అటాచ్‌మెంట్'ను వదిలేయమన్నాడు. ప్రపంచం కల లాంటిదే అయినా, ఆ కలలో మనం మన పాత్రను (స్వధర్మాన్ని) సక్రమంగా పోషించాలి. ఫలితం గురించి ఆందోళన చెందకుండా, మన కర్తవ్యాన్ని మనం చేయడమే కర్మ యోగం.
నా కల వేరు, ఇతరుల కల వేరు కదా? మరి ప్రపంచం అందరికీ ఒకేలా ఎలా ఉంది?
ఎందుకంటే, ఇది మన వ్యక్తిగత కల కాదు. ఇది సృష్టికర్త అయిన బ్రహ్మ యొక్క 'సమిష్టి కల'. మనమందరం ఆ ఒక్క మహా చైతన్యం యొక్క కలలోని వివిధ పాత్రలము. అందుకే మనందరికీ ఒకే సూర్యుడు, ఒకే చంద్రుడు కనిపిస్తారు.
'సాక్షి భావన'ను పెంపొందించుకోవడం ఎలా?
ధ్యానం (Meditation) ద్వారా ఇది సాధ్యమవుతుంది. ధ్యానంలో, మనం మన ఆలోచనలను, భావాలను గమనించడం సాధన చేస్తాము. "నేను నా ఆలోచనలను గమనిస్తున్నాను, అంటే నేను ఆ ఆలోచనలను కాను" అనే ఎరుక కలగడమే సాక్షి భావనకు తొలి మెట్టు.
యోగ వాశిష్టంలోని స్థితి ప్రకరణం మనకు చెప్పేది ఒక్కటే: ఈ ప్రపంచం మనకు స్థిరంగా, నిజంగా కనిపిస్తున్నప్పటికీ, దాని అసలు స్వభావం మన మనస్సు యొక్క ప్రొజెక్షన్ మాత్రమే. ఈ జ్ఞానాన్ని అర్థం చేసుకుని, జీవితంలో మన పాత్రను పోషిస్తూ, దేనికీ అంటకుండా 'సాక్షి'గా జీవించగలిగినప్పుడే, మనం నిజమైన, శాశ్వతమైన ప్రశాంతతను పొందగలం.
ఈ గహనమైన తాత్విక అంశంపై మీ అభిప్రాయాలు ఏమిటి? ప్రపంచం యొక్క ఉనికి గురించి మీకు కలిగే సందేహాలు ఏమిటి? మీ ఆలోచనలను క్రింద కామెంట్లలో పంచుకోండి. ఈ విలువైన సమాచారాన్ని మీ స్నేహితులతో షేర్ చేయండి!
మరిన్ని ఆర్టికల్స్ కోసం telugu13.com ను అనుసరించండి.
