కథ: పూర్వం, కలియుగ ప్రారంభంలో, ఋషులందరూ కలిసి ఒక యజ్ఞం చేస్తూ, ఆ యజ్ఞ ఫలాన్ని త్రిమూర్తులలో ఎవరికి సమర్పించాలని సందేహంలో పడ్డారు. వారిలో సత్వగుణ ప్రధానుడిని పరీక్షించడానికి భృగు మహర్షిని పంపించారు.
భృగు మహర్షి మొదట బ్రహ్మ లోకానికి, ఆ తర్వాత కైలాసానికి వెళ్ళాడు. అక్కడ బ్రహ్మ, శివుడు తనను వెంటనే గమనించి గౌరవించలేదని కోపగించాడు. చివరగా, ఆయన వైకుంఠానికి చేరుకున్నాడు. అక్కడ శ్రీ మహావిష్ణువు ఆదిశేషునిపై పవళించి ఉండగా, లక్ష్మీదేవి ఆయన పాదాలు ఒత్తుతోంది. భృగు మహర్షి రాకను గమనించకపోయేసరికి, ఆయనకు తీవ్రమైన కోపం వచ్చి, విష్ణుమూర్తి వక్షస్థలంపై (ఛాతీపై) గట్టిగా తన్నాడు.
అప్పుడు విష్ణుమూర్తి లేచి, మహర్షికి నమస్కరించి, "మహర్షీ! నా కఠినమైన వక్షస్థలం తగిలి మీ పాదం కందిపోయిందేమో," అంటూ ఆయన పాదాలను ఒత్తడం ప్రారంభించాడు. ఆ నెపంతో, మహర్షి పాదంలో ఉన్న అహంకారానికి ప్రతీక అయిన 'జ్ఞాననేత్రాన్ని' నొక్కేశాడు.
భృగు మహర్షి శాంతించి, విష్ణుమూర్తికే యజ్ఞఫలం దక్కుతుందని నిర్ణయించాడు. కానీ, తన నివాసస్థానమైన శ్రీహరి వక్షస్థలాన్ని తన్నినందుకు, శ్రీహరి క్షమించినా, లక్ష్మీదేవి తీవ్రంగా అహతమైంది. ఆమె ఆగ్రహంతో వైకుంఠాన్ని వీడి, భూలోకంలో కొల్హాపూర్‌లో తపస్సు చేసుకోవడానికి వెళ్ళిపోయింది.
లక్ష్మీదేవి దూరం కావడంతో, శ్రీహరి కూడా వైకుంఠంలో ఉండలేకపోయాడు. ఆయన భూలోకానికి వచ్చి, తన ప్రియురాలి కోసం వెతుకుతూ, చివరకు శేషాచలం కొండలపై (తిరుమల) ఒక పుట్టలో ప్రవేశించి, ఆహారం లేకుండా ఘోర తపస్సు ప్రారంభించాడు.
శ్రీహరి పరిస్థితిని చూసి బ్రహ్మ, శివుడు చలించిపోయారు. వారు ఆయనకు సేవ చేయాలని నిర్ణయించుకున్నారు. బ్రహ్మ ఒక ఆవుగా, శివుడు ఒక దూడగా మారి, అప్పటి చోళరాజు యొక్క పశువుల మందలో చేరారు. ఆ ఆవు ప్రతిరోజూ తిరుమల కొండపైకి వెళ్లి, పుట్టలో ఉన్న శ్రీనివాసునికి తన పాలను ధారగా కురిపించేది.
కొన్ని రోజులుగా ఆవు పాలు ఇవ్వకపోవడంతో, పశువుల కాపరి ఆగ్రహించి, ఆవును వెంబడించాడు. పుట్టపై ఆవు పాలు కురిపించడం చూసి, తన గొడ్డలితో ఆవును కొట్టబోయాడు. ఆ దెబ్బ ఆవుకు తగలకుండా, శ్రీనివాసుడు పుట్ట నుండి బయటకు వచ్చి, ఆ దెబ్బను తన తలపై స్వీకరించాడు. ఆ దెబ్బకు స్వామివారి నుదుటి నుండి రక్తం కారింది.
అప్పుడు శ్రీనివాసుడు, వరాహస్వామిని ఆశ్రయించి, ఆ కొండపై నివసించడానికి అనుమతి పొంది, తనకు సేవ చేయడానికి ఒక తల్లి కావాలని కోరుకున్నాడు. ద్వాపరయుగంలో కృష్ణుని పెంచిన యశోద, ఆ కృష్ణుని కళ్యాణం చూడలేకపోయానని బాధపడగా, కలియుగంలో ఆ కోరిక తీరుస్తానని స్వామి మాట ఇచ్చాడు. ఆ యశోదే ఈ జన్మలో వకుళా దేవిగా జన్మించి, శ్రీనివాసునికి సేవ చేయసాగింది.
కొంతకాలం తర్వాత, శ్రీనివాసుడు వేటకు వెళ్లి, ఆకాశరాజు కుమార్తె అయిన పద్మావతి దేవిని (పూర్వజన్మలో వేదవతి, లక్ష్మీదేవి అంశ) చూసి, ఆమెను ప్రేమించాడు. వకుళా దేవిని రాయబారం పంపి, ఆకాశరాజు అంగీకారంతో వారి వివాహం నిశ్చయమైంది.
అయితే, వివాహానికి కావాల్సిన అపారమైన ధనం కోసం, శ్రీనివాసుడు సంపదలకు అధిపతి అయిన కుబేరుని వద్ద అప్పు తీసుకున్నాడు. "కలియుగాంతం వరకు, నా భక్తులు సమర్పించే కానుకలతో ఈ అప్పును వడ్డీతో సహా తీరుస్తాను," అని మాట ఇచ్చాడు.
శ్రీనివాసుడు, పద్మావతి దేవిల వివాహం అంగరంగ వైభవంగా జరిగింది. అనంతరం, శ్రీనివాసుడు తన భక్తులను కలియుగం మొత్తం కాపాడటం కోసం, ఆ తిరుమల కొండపై, తాను తపస్సు చేసిన పుట్ట ఉన్న ప్రదేశంలో, 'వేంకటేశ్వర స్వామి'గా శిలారూపంలో వెలిశాడు.
నీతి: భగవంతుడు తన భక్తుల కోసం, లోక కళ్యాణం కోసం ఎన్ని కష్టాలనైనా భరిస్తాడు. కలియుగంలో భక్తులు సమర్పించే ప్రతి కానుక, స్వామి కుబేరునికి ఇచ్చిన మాటను నిలబెట్టడానికి ఉపయోగపడుతుంది.
శ్రీనివాస కళ్యాణం కేవలం ఒక వివాహ గాథ కాదు. ఇది భక్తుల కోసం దేవుడు పడిన తపన, ఇచ్చిన మాటకు కట్టుబడే ఆయన తత్వం, మరియు కలియుగ భక్తులను ఉద్ధరించడానికి ఆయన చేసిన ఏర్పాట్లకు ప్రతీక. అందుకే తిరుమల క్షేత్రం నిత్య కళ్యాణం, పచ్చ తోరణంగా విరాజిల్లుతోంది.
