‘దీపావళి’ అంటే దీపాల వరుస. భారతీయులందరూ అత్యంత ఆనందోత్సాహాలతో జరుపుకునే ముఖ్యమైన పండుగలలో ఇది ఒకటి. చీకటిపై వెలుగు, చెడుపై మంచి సాధించిన విజయానికి ప్రతీకగా ఈ పండుగను జరుపుకుంటారు. శ్రీరాముడు అయోధ్యకు తిరిగి రావడం, వామనుడు బలిని పాతాళానికి పంపడం వంటి అనేక పురాణ గాథలు దీపావళితో ముడిపడి ఉన్నప్పటికీ, ప్రధానంగా శ్రీకృష్ణుడు సత్యభామా సమేతుడై నరకాసురుడిని సంహరించిన సందర్భంగానే ఈ వేడుకను జరుపుకుంటామని ఎక్కువ ప్రచారంలో ఉంది. ఈ పండుగ వెనుక ఉన్న ఆధ్యాత్మిక, సాంస్కృతిక విలువలను, ఆచారాల వెనుక దాగి ఉన్న శాస్త్రీయతను మన మహర్షులు మనకు అందించారు.
దీపం పరబ్రహ్మ స్వరూపం
మన సంస్కృతిలో దీపానికి అత్యంత ప్రాధాన్యత ఉంది. ఏ శుభకార్యం ప్రారంభించాలన్నా ముందుగా దీప ప్రజ్వలన చేస్తాం. దీపం సాక్షాత్తు పరబ్రహ్మ స్వరూపమని, అగ్ని దేవుడు మన కర్మలకు సాక్షిభూతుడని భావిస్తాం. దీపావళి నాడు ప్రతి ఇంటా దీపాలు వెలిగించడం వెనుక ఉన్న ముఖ్య ఉద్దేశ్యం, దీపం యొక్క ప్రాముఖ్యతను అందరికీ తెలియజేయడమే. ఆశ్వయుజ బహుళ అమావాస్యకు ముందు మూడు రోజుల నుండే దీపాలు వెలిగించడం ప్రారంభించి, కార్తీక మాసమంతా ఈ దీపారాధన కొనసాగిస్తాం. ఇంటి ముందు పెట్టే ఆకాశదీపం దూర ప్రాంతాల వారికి కూడా వెలుగును పంచుతుంది, మార్గదర్శనం చేస్తుంది.
నరకాసుర వధ: దీపావళి మూల కథ
పూర్వం హిరణ్యాక్షుడు భూదేవిని సముద్ర గర్భంలో దాచిపెట్టినప్పుడు, శ్రీమహావిష్ణువు వరాహావతారంలో వచ్చి ఆ రాక్షసుడిని సంహరించి, భూమాతను రక్షించాడు. ఆ సమయంలో భూదేవి ప్రార్థన మేరకు వారికి కలిగిన సంతానమే నరకాసురుడు. రాక్షస సంహార సమయంలో పుట్టడం వల్ల, నరకుడు తమోగుణ భరితుడై లోకకంటకుడిగా మారాడు. బ్రహ్మ నుండి తన తల్లి చేతిలో తప్ప మరెవరి చేతిలోనూ మరణం లేకుండా వరం పొందాడు. ఆ వర గర్వంతో వేద సంస్కృతిని నాశనం చేస్తూ, ఋషులను, ప్రజలను హింసిస్తూ, 16 వేల మంది స్త్రీలను చెరపట్టాడు. లోక రక్షణార్థం, శ్రీకృష్ణుడు భూదేవి అంశ అయిన సత్యభామ సమేతుడై నరకుడిపైకి దండెత్తి వెళ్లాడు. యుద్ధంలో, సత్యభామ విడిచిన బాణం తగిలి నరకుడు మరణించాడు. లోకాలకు పీడ విరగడైంది. నరకుని చెర నుండి 16,000 మంది స్త్రీలకు, అతని వద్ద బందీగా ఉన్న ధనలక్ష్మికి విముక్తి కలిగింది. ఆ ఆనంద సూచకంగా, నరకుని స్మృతిగా, ప్రజలు ఆ రోజు దీపాలు వెలిగించి పండుగ చేసుకోవాలని శ్రీకృష్ణుడు నిర్దేశించాడు. నరకుడు చనిపోయిన రోజును నరక చతుర్దశిగా, మరునాటి అమావాస్యను దీపావళిగా జరుపుకుంటున్నాం.
లక్ష్మీ పూజ ప్రాముఖ్యత
శ్రీకృష్ణుడు నరకుని చెర నుండి విడిపించిన ధనలక్ష్మికి, తన పాంచజన్య శంఖంతో, కామధేను క్షీరంతో, చతుస్సాగర జలాలతో ఇదే రోజున సామ్రాజ్య పట్టాభిషేకం చేశాడు. అందుకే, దీపావళి రోజున సాయంత్రం, ప్రదోష కాలంలో లక్ష్మీదేవిని పూజించడం అత్యంత ముఖ్యమైన ఆచారం. దీనివల్ల ఇంట్లో సిరిసంపదలు వృద్ధి చెందుతాయని శాస్త్ర వచనం.
పండుగ ఆచారాలు, సంప్రదాయాలు
- అభ్యంగన స్నానం: సూర్యోదయానికి ముందే నువ్వుల నూనెతో తలంటు స్నానం చేయాలి.
- పితృ తర్పణాలు: పితృదేవతలకు తర్పణాలు విడిచి, వారికి మార్గం చూపడానికి దక్షిణం వైపు యమదీపం పెట్టాలి.
- దీపారాధన: ఇల్లంతా నూనె దీపాలతో అలంకరించాలి.
- లక్ష్మీ పూజ: సాయంత్రం శుభ ముహూర్తంలో లక్ష్మీదేవిని పూజించాలి.
- బాణసంచా: నరకాసురుడిపై విజయానికి గుర్తుగా, సత్యభామా శ్రీకృష్ణులకు స్వాగతం పలుకుతూ ప్రజలు మోగించిన మంగళ వాద్యాలకు ప్రతీకగా బాణసంచా కాల్చడం ఆనవాయితీ.
- అలక్ష్మీ నిస్సరణము: కొన్ని ప్రాంతాలలో, బాణసంచా కాల్చిన తర్వాత, ఇంట్లోని దరిద్ర దేవతను తరిమివేయడానికి ప్రతీకగా ఆడవారు చేటలు, పళ్లాలను వాయిస్తారు.
ప్రాంతీయ వైవిధ్యాలు
దీపావళిని భారతదేశంలోని వివిధ ప్రాంతాలలో విభిన్న రీతులలో జరుపుకుంటారు. ఉత్తర ప్రదేశ్‌లో శ్రీరాముని పట్టాభిషేకంగా, వారణాసిలో దేవ దీపావళిగా, మహారాష్ట్రలో శివాజీ కోట ప్రతిరూపాలను నిర్మించడం, జార్ఖండ్‌లో సోహ్రై వేడుకలు, కర్ణాటక-తమిళనాడు సరిహద్దు గ్రామాలలో 'గోరెహబ్బ' (పేడ విసురుకోవడం) వంటివి కొన్ని ఉదాహరణలు.
ఎన్ని కథలు, ఎన్ని సంప్రదాయాలు ఉన్నా, దీపావళి యొక్క అంతిమ సందేశం ఒక్కటే - అజ్ఞానమనే చీకటిని తొలగించి, జ్ఞానమనే వెలుగును నింపుకోవడం; చెడుపై మంచి సాధించిన విజయాన్ని స్మరించుకోవడం; లక్ష్మీ కటాక్షాన్ని పొందడం. ఈ దీపావళి మీ అందరి జీవితాల్లో కొత్త వెలుగులు నింపాలని ఆశిస్తూ..
ఈ కథనంపై మీ అభిప్రాయాలను కామెంట్స్ రూపంలో పంచుకోండి. ఈ ముఖ్యమైన సమాచారాన్ని మీ స్నేహితులు మరియు కుటుంబ సభ్యులతో షేర్ చేయండి.
