యోగ వాశిష్టం రెండవ అధ్యాయం : మోక్షానికి మీరు సిద్ధమేనా?

 యోగ వాశిష్టం: 'ముముక్షు వ్యవహార ప్రకరణం'

శ్రీరామునికి, వశిష్ట మహర్షికి మధ్య జరిగిన అద్భుతమైన సంభాషణే యోగ వాశిష్టం. మొదటి ప్రకరణమైన 'వైరాగ్య ప్రకరణం'లో, శ్రీరాముడు ప్రపంచం యొక్క అశాశ్వత స్వభావాన్ని చూసి, తీవ్రమైన వైరాగ్యానికి లోనవుతాడు. సంపద, సుఖాలు, బంధాలు ఏవీ శాశ్వతమైన ఆనందాన్ని ఇవ్వలేవని గ్రహించి, "ఈ దుఃఖం నుండి విముక్తి లేదా మోక్షం ఎలా?" అని ప్రశ్నిస్తాడు. ఈ వైరాగ్యం నుండి, మోక్షాన్ని పొందాలనే తీవ్రమైన కోరిక (ముముక్షుత్వం) పుడుతుంది. "ముముక్షు వ్యవహార ప్రకరణం" అనే ఈ రెండవ అధ్యాయంలో, వశిష్ట మహర్షి అసలైన మోక్ష సాధకుడి (ముముక్షు) ప్రవర్తన, లక్షణాలు ఎలా ఉండాలో వివరిస్తారు.

వైరాగ్యం నుండి ముముక్షుత్వం వరకు

వైరాగ్యం అంటే జీవితంపై విరక్తి, నిరాశ కాదు. అది జ్ఞానానికి మొదటి మెట్టు. ప్రపంచంలోని తాత్కాలిక సుఖాలలో నిజమైన ఆనందం లేదని గ్రహించడం వైరాగ్యం. ఆ శాశ్వతమైన ఆనందాన్ని (మోక్షాన్ని) పొందాలనే బలమైన, సానుకూలమైన కోరిక పుట్టడమే 'ముముక్షుత్వం'. ఈ ప్రకరణంలో, వశిష్ఠుడు మోక్షాన్ని కోరుకునే వ్యక్తి కేవలం నిరాశతో కూర్చోకూడదని, కొన్ని ముఖ్యమైన లక్షణాలను, ప్రవర్తనలను అలవర్చుకోవాలని చెబుతాడు. ఈ లక్షణాలే ఆధ్యాత్మిక ప్రయాణానికి పునాది.

మోక్ష సాధకుడి నాలుగు ముఖ్య లక్షణాలు (సాధన చతుష్టయం)

వశిష్ఠ మహర్షి ప్రకారం, మోక్షాన్ని కోరుకునే వ్యక్తి యొక్క ప్రవర్తన (వ్యవహారం) నాలుగు స్తంభాలపై ఆధారపడి ఉంటుంది. ఈ నాలుగు లక్షణాలను పెంపొందించుకున్నవాడే అసలైన ముముక్షువు.

1. శమం (Shama): మనసుపై నియంత్రణ

శమం అంటే అంతర్గత ఇంద్రియ నిగ్రహం లేదా మనసును అదుపులో ఉంచుకోవడం. మన మనసు సహజంగానే బాహ్య ప్రపంచం వైపు, అంటే సుఖాల వైపు, కోరికల వైపు పరుగెడుతూ ఉంటుంది. ఇది చూశాను, అది కావాలి, ఇది పొందాలి అనే తాపత్రయమే దుఃఖానికి కారణమని ముముక్షువు గ్రహిస్తాడు. శమం ద్వారా, సాధకుడు తన మనసును కోరికల వెంట పరుగెత్తనీయకుండా, దానిని అంతర్ముఖం చేస్తాడు. బాహ్య వస్తువులలో ఆనందం లేదని, నిజమైన ఆనందం తనలోనే ఉందని గ్రహించి, మనసును ప్రశాంతంగా ఉంచుకునే సాధన చేస్తాడు.

2. విచారణ (Vichara): 'నేను ఎవరు?' అనే అన్వేషణ

ఇది ముముక్షు వ్యవహారంలో అత్యంత కీలకమైన అంశం. కేవలం మనసును నియంత్రించి కూర్చుంటే సరిపోదు, అసలైన సత్యాన్ని తెలుసుకోవడానికి నిరంతరం విచారణ (Inquiry) చేయాలి. ముముక్షువు తనను తాను నిరంతరం ఈ ప్రశ్నలు వేసుకుంటాడు: "నేను ఎవరు? నేను ఈ శరీరమా, మనసునా, బుద్ధినా?" "ఈ ప్రపంచం ఎక్కడి నుండి వచ్చింది? దీని నిజ స్వభావం ఏమిటి?" "ఈ జనన మరణాల చక్రం ఎందుకు జరుగుతోంది? దీని నుండి శాశ్వతమైన విముక్తి (మోక్షం) ఎలా?" ఈ రకమైన తాత్విక అన్వేషణ, విచారణే జ్ఞానానికి మార్గం.

3. సంతోషం (Santosha): అంతర్గత సంతృప్తి

మోక్షాన్ని కోరుకునేవాడు తన ఆనందం కోసం బాహ్య ప్రపంచంపై ఆధారపడటం మానేస్తాడు. అతనికి సంపద వచ్చినా, పేదరికం వచ్చినా, పొగడ్తలు వచ్చినా, విమర్శలు వచ్చినా... వాటిని సమభావంతో స్వీకరిస్తాడు. ఎందుకంటే, అతని ఆనందం వస్తువులలో లేదా ఇతరుల ఆమోదంలో లేదు, అది అతనిలోనే ఉంది. ఈ సహజమైన, అంతర్గత సంతృప్తే 'సంతోషం'. ఇది లేనిదే, మనసు ఎప్పుడూ ఏదో ఒకదాని కోసం ప్రాకులాడుతూనే ఉంటుంది, శాంతి లభించదు.

4. సత్సంగం (Satsanga): జ్ఞానుల సాంగత్యం

ఆధ్యాత్మిక మార్గం చాలా క్లిష్టమైనది, అనేక సందేహాలతో నిండి ఉంటుంది. ఈ ప్రయాణంలో ఒంటరిగా నడవడం చాలా కష్టం. అందుకే 'సత్సంగం' చాలా అవసరం. 'సత్' అంటే సత్యం లేదా జ్ఞానులు, 'సంగం' అంటే సాంగత్యం. ముముక్షువు ఎల్లప్పుడూ జ్ఞానులైన గురువుల సాంగత్యాన్ని, మంచి ఆధ్యాత్మిక గ్రంథాల అధ్యయనాన్ని కోరుకుంటాడు. జ్ఞానుల సాంగత్యం మన సందేహాలను నివృత్తి చేస్తుంది, మనలోని అజ్ఞానాన్ని తొలగిస్తుంది, మరియు మన లక్ష్యం (మోక్షం) వైపు మన దృష్టి మరలకుండా కాపాడుతుంది. ఇది మన ప్రయాణంలో ఒక దీపంలా దారి చూపుతుంది.

---

తరచుగా అడిగే ప్రశ్నలు (FAQs)

వైరాగ్యం, ముముక్షుత్వం మధ్య అసలు తేడా ఏమిటి? 

వైరాగ్యం అనేది ప్రపంచంలోని వస్తువులు అశాశ్వతమని, దుఃఖానికి కారణమని గ్రహించడం (సమస్యను గుర్తించడం). ముముక్షుత్వం అనేది ఆ అశాశ్వతమైన ప్రపంచం నుండి, దుఃఖం నుండి విముక్తి పొందాలనే బలమైన, సానుకూలమైన కోరిక (పరిష్కారం కోసం అన్వేషణ).

ఈ లక్షణాలను ఆధునిక జీవితంలో ఎలా పాటించాలి? 

ఆధునిక జీవితంలో కూడా ఇవి సాధ్యమే. శమం అంటే మన ఇంద్రియాలను అదుపులో ఉంచుకోవడం (ఉదా: డిజిటల్ డీటాక్స్). విచారణ అంటే మన జీవితం, మన లక్ష్యాల గురించి లోతుగా ఆలోచించడం (Self-reflection). సంతోషం అంటే ఇతరులతో పోల్చుకోకుండా, మనకు ఉన్నదానితో సంతృప్తి చెందడం. సత్సంగం అంటే మంచి పుస్తకాలు చదవడం, స్ఫూర్తిదాయకమైన ఉపన్యాసాలు వినడం, లేదా సానుకూల దృక్పథం ఉన్న స్నేహితులతో గడపడం.

మోక్షం అంటే జీవితాన్ని, బాధ్యతలను వదిలేయడమా? 

కాదు. యోగ వాశిష్టం జీవితాన్ని వదిలి పారిపొమ్మని చెప్పదు. మోక్షం అంటే బాహ్య బంధాల నుండి కాదు, మానసిక బంధాల (Attachment) నుండి విముక్తి పొందడం. ఈ ప్రకరణం మనసును సిద్ధం చేసుకోవడం గురించి చెబుతుంది. రాముడు ఈ జ్ఞానాన్ని పొందిన తర్వాత అడవులకు వెళ్లలేదు, తన బాధ్యతలను, కర్తవ్యాన్ని నిర్వర్తించాడు.

Also Read : యోగ వాశిష్టం: శ్రీరాముని వైరాగ్య ప్రకరణం

యోగ వాశిష్టంలోని "ముముక్షు వ్యవహార ప్రకరణం" ఒక వ్యక్తి వైరాగ్యం అనే నిరాశ నుండి, జ్ఞానాన్వేషణ అనే ఆశావాద ప్రయాణానికి ఎలా మారాలో చూపిస్తుంది. శమం, విచారణ, సంతోషం, సత్సంగం అనే ఈ నాలుగు లక్షణాలు కేవలం సన్యాసులకు మాత్రమే కాదు, శాంతిని, నిజమైన ఆనందాన్ని కోరుకునే ప్రతి ఒక్కరికీ అవసరమైన మార్గదర్శకాలు.

ఈ నాలుగు లక్షణాలలో దేనిని మీరు మీ జీవితంలో అలవర్చుకోవడానికి ప్రయత్నిస్తారు? మీ ఆధ్యాత్మిక అన్వేషణలో మీ అనుభవాలను క్రింద కామెంట్లలో పంచుకోండి. ఈ విలువైన సమాచారాన్ని మీ స్నేహితులతో షేర్ చేయండి! 

మరిన్ని ఆర్టికల్స్ కోసం telugu13.com ను అనుసరించండి.