ఫ్యాటీ లివర్: మీ కాలేయంపై దాడి చేస్తున్న 'నిశ్శబ్ద మహమ్మారి'
మన శరీరంలోని అత్యంత ముఖ్యమైన అవయవాలలో కాలేయం ఒకటి. ఇది 500 కంటే ఎక్కువ పనులను నిర్వర్తించే ఒక 'పవర్హౌస్'. కానీ, ఆధునిక జీవనశైలి కారణంగా, ఎటువంటి లక్షణాలు చూపించకుండా, నిశ్శబ్దంగా ఈ అవయవాన్ని దెబ్బతీసే ఒక వ్యాధి వేగంగా విస్తరిస్తోంది. అదే నాన్-ఆల్కహాలిక్ ఫ్యాటీ లివర్ డిసీజ్ (NAFLD). ఇది మద్యపానంతో సంబంధం లేకుండా, కాలేయంలో కొవ్వు పేరుకుపోయే పరిస్థితి. హనుమకొండ, వరంగల్ వంటి నగరాల్లో కూడా, మారుతున్న ఆహారపు అలవాట్ల వల్ల ఈ 'నిశ్శబ్ద మహమ్మారి' బారిన పడుతున్న వారి సంఖ్య పెరుగుతోంది.
ఫ్యాటీ లివర్ అంటే ఏమిటి? ఎందుకు వస్తుంది?
NAFLD అంటే, కాలేయ కణాలలో అధికంగా కొవ్వు పేరుకుపోవడం. సాధారణంగా, కాలేయంలో కొంత కొవ్వు ఉంటుంది, కానీ కొవ్వు బరువు కాలేయం మొత్తం బరువులో 5% నుండి 10% మించినప్పుడు, దానిని ఫ్యాటీ లివర్ అంటారు. మద్యపానం వల్ల వచ్చే ఫ్యాటీ లివర్ను 'ఆల్కహాలిక్ ఫ్యాటీ లివర్' అంటారు. కానీ, మద్యపానం చేయని వారిలో కూడా ఈ సమస్య రావడానికి ప్రధాన కారణం మన జీవనశైలే. ముఖ్యంగా, ఊబకాయం, టైప్ 2 డయాబెటిస్, మరియు మెటబాలిక్ సిండ్రోమ్ వంటివి NAFLDకి బలమైన ముప్పు కారకాలు.
ఫ్యాటీ లివర్ను "నిశ్శబ్ద మహమ్మారి" అని ఎందుకు అంటారు?
ఈ వ్యాధి యొక్క అత్యంత ప్రమాదకరమైన అంశం ఇది. NAFLD ప్రారంభ దశలలో ఎటువంటి స్పష్టమైన లక్షణాలను చూపించదు. చాలా మందికి తమకు ఈ సమస్య ఉన్నట్లు కూడా తెలియదు. వ్యాధి ముదిరి, కాలేయం తీవ్రంగా దెబ్బతినడం ప్రారంభమైన తర్వాత (అంటే, సిర్రోసిస్ దశకు చేరిన తర్వాత) మాత్రమే లక్షణాలు బయటపడతాయి. అప్పటికే జరగాల్సిన నష్టం జరిగిపోతుంది. అలసట, నీరసం, పొట్ట కుడివైపు పైభాగంలో స్వల్ప నొప్పి వంటి అస్పష్టమైన లక్షణాలు ఉన్నా, చాలామంది వాటిని పట్టించుకోరు. అందుకే దీనిని 'నిశ్శబ్ద కిల్లర్' లేదా 'నిశ్శబ్ద మహమ్మారి' (Silent Epidemic) అని వైద్యులు హెచ్చరిస్తున్నారు.
ఫ్యాటీ లివర్కు ప్రధాన ముప్పు కారకాలు
ఊబకాయం మరియు పొట్ట చుట్టూ కొవ్వు
NAFLD కు అతిపెద్ద, ప్రధాన కారణం ఊబకాయం (Obesity). శరీరంలో అధికంగా ఉన్న కొవ్వు, ముఖ్యంగా పొట్ట చుట్టూ పేరుకుపోయే 'విసెరల్ ఫ్యాట్' (Visceral Fat), నేరుగా కాలేయంలో కూడా పేరుకుపోవడం ప్రారంభిస్తుంది. అధిక బరువు ఉన్నవారిలో, దాదాపు 70-80% మందికి ఫ్యాటీ లివర్ సమస్య ఉండే అవకాశం ఉంది.
టైప్ 2 డయాబెటిస్ మరియు ఇన్సులిన్ నిరోధకత
టైప్ 2 డయాబెటిస్ మరియు ఫ్యాటీ లివర్కు మధ్య విడదీయరాని సంబంధం ఉంది. దీనికి మూలం 'ఇన్సులిన్ నిరోధకత' (Insulin Resistance). ఇన్సులిన్ అనేది రక్తంలోని చక్కెరను కణాలకు శక్తిగా పంపించే హార్మోన్. శరీరం ఇన్సులిన్కు సరిగ్గా స్పందించనప్పుడు, రక్తంలో చక్కెర స్థాయిలు పెరుగుతాయి (డయాబెటిస్). అదే సమయంలో, శరీరం ఈ అదనపు చక్కెరను కొవ్వుగా మార్చి, దానిని కాలేయంలో నిల్వ చేయడం ప్రారంభిస్తుంది. అందుకే, డయాబెటిస్ ఉన్నవారిలో ఫ్యాటీ లివర్ ప్రమాదం చాలా ఎక్కువ.
మెటబాలిక్ సిండ్రోమ్ (Metabolic Syndrome)
ఇది ఒక వ్యాధి కాదు, అనేక ప్రమాద కారకాల సమూహం. అధిక రక్తపోటు (High BP), రక్తంలో అధిక చక్కెర (High Blood Sugar), అధిక ట్రైగ్లిజరైడ్లు (చెడు కొవ్వులు), తక్కువ HDL (మంచి కొవ్వులు), మరియు పొట్ట చుట్టూ అధిక కొవ్వు... ఈ ఐదింటిలో కనీసం మూడు ఉన్నా, దానిని 'మెటబాలిక్ సిండ్రోమ్' అంటారు. NAFLD అనేది కాలేయంలో ఈ మెటబాలిక్ సిండ్రోమ్ యొక్క ప్రతిరూపంగా పరిగణించబడుతుంది.
వ్యాధి యొక్క దశలు: ప్రమాదాన్ని గుర్తించండి
NAFLD ఒకే దశలో ఉండదు, అది చికిత్స చేయకపోతే నెమ్మదిగా ముదురుతుంది.
- మొదటి దశ (Simple Fatty Liver): కాలేయంలో కొవ్వు పేరుకుపోవడం. ఈ దశలో వాపు (inflammation) ఉండదు. ఇది పూర్తిగా రివర్సిబుల్ (నయం చేయదగినది).
- రెండవ దశ (NASH): కొవ్వుతో పాటు, కాలేయ కణాలు వాపుకు గురవుతాయి (Non-Alcoholic Steatohepatitis). ఇది ప్రమాదకరమైన దశ.
- మూడవ దశ (Fibrosis): నిరంతర వాపు కారణంగా, కాలేయంలో మచ్చలు (Scarring) ఏర్పడటం ప్రారంభమవుతుంది.
- నాలుగవ దశ (Cirrhosis): కాలేయం పూర్తిగా గట్టిపడి, శాశ్వతంగా దెబ్బతింటుంది. ఈ దశ నుండి కోలుకోవడం అసాధ్యం మరియు ఇది కాలేయ వైఫల్యం లేదా కాలేయ క్యాన్సర్కు దారితీస్తుంది.
నివారణ మరియు చికిత్స: జీవనశైలే అసలైన మందు
శుభవార్త ఏమిటంటే, NAFLD ప్రారంభ దశలలో (మొదటి రెండు దశలు) పూర్తిగా నయం చేయదగినది. దీనికి ప్రత్యేకమైన మందులు లేవు, జీవనశైలి మార్పులే అసలైన మందు.
- బరువు తగ్గడం: ఫ్యాటీ లివర్కు అత్యంత ప్రభావవంతమైన చికిత్స ఇది. మీ శరీర బరువులో 5% నుండి 10% తగ్గినా కూడా, మీ కాలేయంలోని కొవ్వు, వాపు గణనీయంగా తగ్గుతాయి.
- ఆరోగ్యకరమైన ఆహారం: చక్కెర, మైదా వంటి శుద్ధి చేసిన పిండిపదార్థాలు, ప్రాసెస్ చేసిన ఆహారాలు, మరియు కూల్ డ్రింక్స్ను పూర్తిగా మానేయాలి. పండ్లు, కూరగాయలు, ఆకుకూరలు, చిరుధాన్యాలు (Millets), మరియు ఆరోగ్యకరమైన కొవ్వులు (నట్స్, ఆలివ్ ఆయిల్ వంటివి) తీసుకోవాలి.
- క్రమం తప్పని వ్యాయామం: వారానికి కనీసం 150 నిమిషాల పాటు వేగవంతమైన నడక, సైక్లింగ్, లేదా స్విమ్మింగ్ వంటి వ్యాయామాలు చేయడం వల్ల ఇన్సులిన్ సెన్సిటివిటీ మెరుగుపడి, కాలేయంలోని కొవ్వు కరుగుతుంది.
తరచుగా అడిగే ప్రశ్నలు (FAQs)
ఫ్యాటీ లివర్ లక్షణాలు ఏమిటి?
ప్రారంభ దశలో ఎలాంటి లక్షణాలు ఉండవు. వ్యాధి ముదిరిన తర్వాత, తీవ్రమైన అలసట, పొట్ట కుడివైపు పైభాగంలో నొప్పి లేదా అసౌకర్యం, మరియు అకారణంగా బరువు తగ్గడం వంటివి ఉండవచ్చు.
సన్నగా ఉన్నవారికి ఫ్యాటీ లివర్ రాదా?
రావచ్చు. దీనిని 'లీన్ NAFLD' అంటారు. ఊబకాయం లేనప్పటికీ, ఇన్సులిన్ నిరోధకత, జన్యుపరమైన కారణాలు, లేదా అనారోగ్యకరమైన ఆహారపు అలవాట్ల వల్ల సన్నగా ఉన్నవారిలో కూడా కాలేయంలో కొవ్వు పేరుకుపోవచ్చు.
ఫ్యాటీ లివర్ను ఎలా నిర్ధారిస్తారు?
సాధారణంగా, వేరే కారణం కోసం చేసే రక్త పరీక్షలలో (LFT - Liver Function Test) లివర్ ఎంజైమ్లు (ALT, AST) పెరిగినట్లు కనిపించినప్పుడు, లేదా పొట్ట యొక్క అల్ట్రాసౌండ్ స్కాన్ చేసినప్పుడు ఈ వ్యాధి బయటపడుతుంది.
నాన్-ఆల్కహాలిక్ ఫ్యాటీ లివర్ డిసీజ్ ఒక "నిశ్శబ్ద మహమ్మారి". దానికి లక్షణాలు లేవనే కారణంతో దానిని నిర్లక్ష్యం చేయకూడదు. మీకు డయాబెటిస్, ఊబకాయం, లేదా అధిక కొలెస్ట్రాల్ వంటి ప్రమాద కారకాలు ఉంటే, మీరు లక్షణాలు లేకపోయినా, మీ కాలేయ ఆరోగ్యం గురించి వైద్యుడిని సంప్రదించి, అవసరమైన పరీక్షలు చేయించుకోవడం చాలా ముఖ్యం.
ఫ్యాటీ లివర్ను నివారించడానికి మీరు ఎలాంటి చిట్కాలను పాటిస్తున్నారు? మీ అనుభవాలను క్రింద కామెంట్లలో పంచుకోండి. ఈ విలువైన సమాచారాన్ని మీ స్నేహితులతో షేర్ చేయండి!
మరిన్ని ఆర్టికల్స్ కోసం telugu13.com ను అనుసరించండి.
