సర్వపాపహరణం అజ ఏకాదశి
హిందూ సంప్రదాయంలో పవిత్ర మాసమైన శ్రావణ మాసానికి ఎంతో ప్రాముఖ్యత ఉంది. ఈ మాసంలో వచ్చే ప్రతి పర్వదినం విశిష్టమైనదే. అటువంటి వాటిలో అత్యంత శక్తివంతమైనదిగా శ్రావణ బహుళ పక్షంలో వచ్చే ఏకాదశిని పేర్కొంటారు. దీనినే "అజ ఏకాదశి" లేదా "అన్నద ఏకాదశి" అని పిలుస్తారు. 'అజ' అనగా 'పుట్టుక లేనిది' అని అర్థం, ఇది శ్రీ మహావిష్ణువును సూచిస్తుంది. పేరుకు తగ్గట్టే, ఈ ఏకాదశి వ్రతాన్ని ఆచరించడం వల్ల సర్వ పాపాలు నశించి, జన్మరాహిత్యం, అనగా మోక్షం సిద్ధిస్తుందని పురాణాలు చెబుతున్నాయి. సత్యం కోసం సర్వస్వాన్ని త్యాగం చేసిన హరిశ్చంద్ర మహారాజు కష్టాలను తొలగించిన మహిమాన్వితమైన వ్రతం ఇది. 2025వ సంవత్సరంలో, ఈ పవిత్రమైన అజ ఏకాదశి ఆగష్టు 19వ తేదీ, మంగళవారం నాడు వస్తుంది. ఈ సందర్భంగా అజ ఏకాదశి మహత్యం, వ్రత విధానం మరియు దాని వెనుక ఉన్న పురాణ గాథను వివరంగా తెలుసుకుందాం.
అజ ఏకాదశి ప్రాముఖ్యత మరియు పురాణ గాథ
అజ ఏకాదశి వ్రత మహత్యాన్ని వివరించే కథ బ్రహ్మాండ పురాణంలో కనిపిస్తుంది. ఈ కథ సత్య హరిశ్చంద్ర మహారాజు జీవితంతో ముడిపడి ఉంది. సత్యసంధుడైన హరిశ్చంద్రుడు, తన మాట నిలబెట్టుకోవడం కోసం విశ్వామిత్రునికి తన రాజ్యాన్ని, సర్వస్వాన్ని దానం చేసి, భార్య, కుమారుడితో కలిసి అడవుల పాలవుతాడు. అక్కడ కూడా కష్టాలు వీడకపోవడంతో, భార్యను ఒక బ్రాహ్మణునికి, తనను తాను కాటికాపరి వద్ద అమ్ముడుపోతాడు. ఈ క్రమంలో, పాముకాటు వల్ల అతని ఏకైక కుమారుడు లోహితాస్యుడు మరణిస్తాడు. పుత్రుని దహన సంస్కారాల కోసం శ్మశానానికి వచ్చిన భార్య చంద్రమతి వద్ద, కాటి సుంకం చెల్లించనిదే దహనం చేయడానికి వీల్లేదని హరిశ్చంద్రుడు పట్టుబడతాడు. తన భార్య అని తెలిసినా, తన యజమానికి ద్రోహం చేయలేక, ఆమె మెడలోని మంగళసూత్రాన్ని సుంకంగా అడుగుతాడు.
ఆ సమయంలో, హరిశ్చంద్రుని సత్యనిష్ఠకు, ధర్మదీక్షకు దేవతలు, విశ్వామిత్రుడు ప్రసన్నులవుతారు. కానీ అప్పటికే అంతులేని దుఃఖంలో మునిగిపోయిన హరిశ్చంద్రుడు తన పాపాల వల్లే ఈ గతి పట్టిందని చింతిస్తుంటాడు. అప్పుడు గౌతమ మహర్షి అక్కడకు వచ్చి, "రాజా! నీ కష్టాలు తొలగిపోవాలంటే శ్రావణ బహుళ ఏకాదశి నాడు 'అజ ఏకాదశి' వ్రతాన్ని భక్తిశ్రద్ధలతో ఆచరించు. ఆ శ్రీహరి కరుణతో నీ పాపాలు హరించి, నీకు పూర్వ వైభవం సిద్ధిస్తుంది" అని ఉపదేశిస్తాడు. గౌతమ మహర్షి చెప్పిన విధంగా హరిశ్చంద్రుడు అజ ఏకాదశి వ్రతాన్ని ఆచరించగా, ఆ వ్రత ప్రభావంతో దేవతలు పూలవర్షం కురిపించారు. మరణించిన అతని కుమారుడు తిరిగి బ్రతికాడు, కోల్పోయిన రాజ్యం, కీర్తి ప్రతిష్టలు తిరిగి లభించాయి. అందుకే ఈ ఏకాదశి సర్వ పాపాలను హరించి, కోల్పోయిన ఐశ్వర్యాన్ని తిరిగి ప్రసాదిస్తుందని ప్రగాఢ విశ్వాసం.
అజ ఏకాదశి వ్రత విధానం మరియు నియమాలు
అజ ఏకాదశి వ్రతాన్ని ఆచరించాలనుకునే వారు నిర్దిష్టమైన నియమాలను పాటించడం ద్వారా పూర్తి ఫలాన్ని పొందవచ్చు.
వ్రతానికి ముందు రోజు (దశమి నాడు)
వ్రతానికి ఒకరోజు ముందు, అంటే దశమి నాడు, సాత్విక జీవనశైలిని పాటించాలి.
- ఉదయం, సాయంత్రం మాత్రమే భోజనం చేయాలి. రాత్రిపూట తేలికపాటి ఆహారం తీసుకోవాలి.
- ఉల్లి, వెల్లుల్లి, మాంసాహారం, మసాలాలు వంటి తామసిక ఆహారాలకు దూరంగా ఉండాలి.
- ఆ రోజు బ్రహ్మచర్యం పాటించి, మనసును శ్రీహరిపై లగ్నం చేయాలి.
ఏకాదశి రోజు ఆచరించాల్సినవి
ఏకాదశి రోజు తెల్లవారుజామునే (బ్రహ్మ ముహూర్తంలో) నిద్రలేచి, స్నానమాచరించి, పరిశుభ్రమైన వస్త్రాలు ధరించాలి.
- పూజా విధానం: పూజా మందిరంలో శ్రీ మహావిష్ణువు లేదా శ్రీ కృష్ణుని ప్రతిమను లేదా పటాన్ని ఏర్పాటు చేసుకోవాలి. ఒక కలశాన్ని స్థాపించి, స్వామికి పసుపు, కుంకుమ, గంధం, అక్షతలు, తులసీ దళాలు, పువ్వులతో పూజ చేయాలి. "ఓం నమో భగవతే వాసుదేవాయ" అనే ద్వాదశాక్షరీ మంత్రాన్ని వీలైనన్ని సార్లు జపించాలి.
- ఉపవాసం: సంపూర్ణ ఉపవాసం ఉండటం శ్రేష్ఠం. ఆరోగ్య సమస్యలు ఉన్నవారు లేదా సంపూర్ణ ఉపవాసం చేయలేని వారు పాలు, పండ్లు, రసాలు వంటివి స్వీకరించవచ్చు. దీనిని ఫలాహార ఉపవాసం అంటారు. ఏకాదశి నాడు అన్నం, పప్పుధాన్యాలు పూర్తిగా వర్జించాలి.
- జాగరణ: ఏకాదశి రాత్రి నిద్రపోకుండా, విష్ణు సహస్రనామం, భగవద్గీత, నారాయణ స్తోత్రం వంటివి పారాయణం చేస్తూ జాగరణ చేయాలి. విష్ణు కథలను వినడం లేదా భజనలు చేయడం వల్ల మనసు భగవంతునిపై కేంద్రీకృతమవుతుంది.
ద్వాదశి రోజు పారణ (వ్రత ముగింపు)
ఏకాదశి మరుసటి రోజు ద్వాదశి తిథి ప్రవేశించాక, నిర్దిష్టమైన "పారణ" సమయంలో ఉపవాస దీక్షను విరమించాలి.
- ఉదయాన్నే స్నానం చేసి, మళ్ళీ శ్రీహరికి పూజ చేసి, నైవేద్యం సమర్పించాలి.
- అనంతరం బ్రాహ్మణులకు లేదా పేదలకు భోజనం పెట్టి, దానధర్మాలు చేసి, ఆ తర్వాత తాము భుజించాలి. ఈ విధంగా చేయడం వల్ల వ్రతం సంపూర్ణమవుతుంది.
ఏకాదశి ఉపవాసం వెనుక ఉన్న ఆరోగ్య రహస్యాలు
అజ ఏకాదశి ప్రాథమికంగా ఒక ఆధ్యాత్మిక ఆచారం అయినప్పటికీ, దాని అంతర్భాగమైన "ఉపవాసం" ప్రక్రియకు ఆధునిక శాస్త్రం కూడా అనేక ఆరోగ్య ప్రయోజనాలను ఆపాదిస్తోంది. నెలలో రెండుసార్లు (ప్రతి 15 రోజులకు ఒకసారి) ఉపవాసం ఉండటం వల్ల మన జీర్ణవ్యవస్థకు విశ్రాంతి లభిస్తుంది. శరీరంలోని విష పదార్థాలు (toxins) బయటకు వెళ్ళిపోయి, శరీరం అంతర్గతంగా శుభ్రపడుతుంది. Fasting వల్ల అనేక ప్రయోజనాలు ఉన్నాయి. ఇది కణాల మరమ్మత్తు ప్రక్రియను (autophagy) ప్రేరేపిస్తుంది, ఇన్సులిన్ సెన్సిటివిటీని మెరుగుపరుస్తుంది, ఇది మధుమేహం ప్రమాదాన్ని తగ్గిస్తుంది. అలాగే, జీవక్రియను మెరుగుపరిచి, బరువు నియంత్రణలో సహాయపడుతుంది. ఉపవాసం వల్ల మెదడు పనితీరు కూడా చురుగ్గా మారుతుందని కొన్ని అధ్యయనాలు సూచిస్తున్నాయి. మన పూర్వీకులు ఆధ్యాత్మికతను ఆరోగ్యంతో అనుసంధానించి ఏర్పాటు చేసిన ఈ ఏకాదశి వ్రతం, మన శారీరక, మానసిక ఆరోగ్యానికి ఎంతగానో దోహదపడుతుంది.
తరచుగా అడిగే ప్రశ్నలు (FAQs)
1. గర్భిణీలు, అనారోగ్యంతో ఉన్నవారు ఉపవాసం చేయవచ్చా?
వద్దు. గర్భిణీ స్త్రీలు, పాలిచ్చే తల్లులు, వృద్ధులు, దీర్ఘకాలిక వ్యాధులతో బాధపడేవారు సంపూర్ణ ఉపవాసం చేయకూడదు. వారు తమ వైద్యుని సలహా తీసుకోవాలి. వీరు ఉపవాసం బదులుగా పూజ, జపం, దానం వంటివి చేయవచ్చు.
2. ఏకాదశి రోజు అన్నం ఎందుకు తినకూడదు?
పురాణాల ప్రకారం, ఏకాదశి నాడు పాప పురుషుడు బియ్యంలో ఆశ్రయం పొందుతాడని నమ్మకం. అందుకే అన్నం తినడం నిషిద్ధం. శాస్త్రీయంగా చూస్తే, బియ్యం వంటి ధాన్యాలు నీటిని ఎక్కువగా పీల్చుకుని, శరీరంలో బరువుగా, మందకొడిగా అనిపించేలా చేస్తాయి. ఇది ఆధ్యాత్మిక సాధనకు ఆటంకం కలిగిస్తుందని భావిస్తారు.
3. ఉపవాసం చేయలేకపోతే ఏమి చేయాలి?
ఆరోగ్య కారణాల వల్ల ఉపవాసం చేయలేని వారు, మానసికంగా స్వామికి దగ్గరగా ఉండవచ్చు. రోజంతా శ్రీహరి నామస్మరణ చేస్తూ, విష్ణు సహస్రనామం వింటూ, సాత్విక ఆహారం తీసుకుని, చెడు ఆలోచనలకు, పనులకు దూరంగా ఉంటే చాలు. భక్తి ప్రధానం, ఆడంబరం కాదు.
4. అజ ఏకాదశి 2025 తేదీ మరియు పారణ సమయం ఏది?
2025 సంవత్సరంలో అజ ఏకాదశి ఆగష్టు 19, మంగళవారం నాడు వస్తుంది. పారణ సమయం (ఉపవాసం విరమించే సమయం) ప్రతి ప్రాంత సూర్యోదయాన్ని బట్టి మారుతుంది. కనుక, కచ్చితమైన సమయం కోసం స్థానిక పంచాంగాన్ని సంప్రదించడం ఉత్తమం.
ముగింపు
సత్యానికి, ధర్మానికి ప్రతీకగా నిలిచిన హరిశ్చంద్రునికే అండగా నిలిచిన అజ ఏకాదశి వ్రతం అత్యంత మహిమాన్వితమైనది. ఇది కేవలం ఉపవాసం ఉండటం మాత్రమే కాదు, ఇంద్రియ నిగ్రహంతో, భక్తిశ్రద్ధలతో, స్వచ్ఛమైన మనసుతో ఆ నారాయణుడిని ఆరాధించే ఒక పవిత్ర అవకాశం. ఈ వ్రతాన్ని ఆచరించడం ద్వారా ఇహలోకంలో సుఖసంతోషాలు, కీర్తి ప్రతిష్టలు పొంది, పరలోకంలో విష్ణు సాయుజ్యాన్ని పొందవచ్చని భక్తుల ప్రగాఢ విశ్వాసం. ఈ పవిత్రమైన రోజున శ్రీహరిని స్మరించుకుంటూ, మన పాపాలను ప్రక్షాళన చేసుకుందాం.
ఈ అజ ఏకాదశి వ్రతంపై మీ అభిప్రాయాలను, అనుభవాలను కామెంట్లలో పంచుకోండి. ఈ పవిత్రమైన సమాచారాన్ని మీ బంధుమిత్రులతో షేర్ చేసుకొని, వారికి కూడా వ్రత మహత్యాన్ని తెలియజేయండి. ఓం నమో నారాయణాయ!
