భగవద్గీత: పదహారవ రోజు - అధ్యాయం 16: దైవాసుర సంపద్విభాగ యోగం
గత అధ్యాయాలలో, శ్రీకృష్ణుడు ఈ సంసారమనే తలక్రిందుల వృక్షాన్ని, దానిని ఛేదించే వైరాగ్యమనే గొడ్డలి గురించి, క్షర-అక్షర-పురుషోత్తమ తత్వాల గురించి ఎంతో లోతైన జ్ఞానాన్ని మనకు అందించాడు. ఆ జ్ఞానాన్ని అర్థం చేసుకున్న తర్వాత, "సరే, ఇప్పుడు నేను ఎలా జీవించాలి? నా ప్రవర్తన ఎలా ఉండాలి?" అనే ఆచరణాత్మకమైన ప్రశ్న ఉదయిస్తుంది. ఆ ప్రశ్నకు సమాధానమే ఈ పదహారవ అధ్యాయం, "దైవాసుర సంపద్విభాగ యోగం". ఇది మన వ్యక్తిత్వానికి, మన స్వభావానికి అద్దం పట్టే అధ్యాయం. ఈ లోకంలో రెండు రకాల ప్రవృత్తులు గల మనుషులు ఉంటారని, ఒకటి దైవీ సంపద (Divine Nature), రెండవది ఆసురీ సంపద (Demonic Nature) అని శ్రీకృష్ణుడు స్పష్టంగా విభజిస్తాడు. దైవ స్వభావం మోక్షానికి దారితీస్తే, అసుర స్వభావం బంధనానికి, నరకానికి దారితీస్తుందని హెచ్చరిస్తాడు. ఈ అధ్యాయం మనల్ని మనం నిజాయితీగా సమీక్షించుకోవడానికి సహాయపడుతుంది.
దైవీ సంపద - మోక్షానికి రాజమార్గం
అధ్యాయం ప్రారంభంలోనే శ్రీకృష్ణుడు మోక్షాన్ని ప్రసాదించే 26 దైవ లక్షణాలను వివరిస్తాడు. "అర్జునా! ఈ దైవ లక్షణాలు ఎవరిలో ఉంటాయో, వారు దైవీ సంపదతో జన్మించినట్లు" అని చెబుతాడు. ఈ లక్షణాలన్నీ మనల్ని ఉన్నత స్థితికి తీసుకువెళ్లే సోపానాలు.
అభయం, సత్యం మరియు అహింస
శ్రీకృష్ణుడు ఈ జాబితాలో మొట్టమొదటగా "అభయం" (Fearlessness) గురించి చెబుతాడు. ఆధ్యాత్మిక మార్గంలో ఉన్న సాధకుడికి ఉండవలసిన మొదటి లక్షణం భయం లేకపోవడం. దేవుడే రక్షకుడని నమ్మినవాడికి మరణ భయం, లోక భయం ఉండదు. రెండవది "సత్త్వసంశుద్ధి" (Purity of heart) - మనసులో కల్మషం, మోసం లేకపోవడం. తర్వాత "జ్ఞానయోగ వ్యవస్థితి" - ఆత్మజ్ఞానం కోసం నిరంతరం ప్రయత్నించడం. వీటితో పాటు, "సత్యం" (నిజం పలకడం), "అహింస" (ఏ ప్రాణిని హింసించకపోవడం), "అక్రోధః" (కోపం లేకపోవడం) వంటివి ప్రధానమైనవి. ఈ లక్షణాలు మనిషిని శాంతంగా, స్థిరంగా ఉంచుతాయి.
దానం, త్యాగం మరియు కరుణ
దైవీ సంపదలో మరొక ముఖ్య భాగం ఇతరుల పట్ల మన ప్రవర్తన. "దానం" (Charity) - మనకు ఉన్నదానిని ప్రతిఫలం ఆశించకుండా ఇతరులకు ఇవ్వడం. "దమః" (Self-control) - బాహ్య ఇంద్రియాలను అదుపులో ఉంచుకోవడం. "త్యాగం" (Renunciation) - కర్మ ఫలాల పట్ల ఆసక్తిని వదిలివేయడం. "క్షమ" (Forgiveness) - ఇతరులు తప్పు చేసినా వారిని క్షమించగలగడం. "మార్దవం" (Gentleness) - ప్రవర్తనలో మృదుత్వం, కఠినంగా లేకపోవడం. "భూతేషు అకరుణా" (కరుణ) - సర్వ ప్రాణుల పట్ల దయ కలిగి ఉండటం. ఈ లక్షణాలన్నీ మనలోని అహంకారాన్ని తగ్గించి, మనసును విశాలం చేస్తాయి. "అర్జునా! ఈ దైవీ సంపద మోక్షానికి (విమోక్షాయ) దారితీస్తుంది. నువ్వు దైవ గుణాలతో జన్మించావు, కాబట్టి శోకించకు" అని అర్జునుడికి ధైర్యం చెబుతాడు.
ఆసురీ సంపద - బంధనానికి, పతనానికి హేతువు
దైవ లక్షణాలను వివరించిన తర్వాత, శ్రీకృష్ణుడు దానికి పూర్తి వ్యతిరేకమైన అసుర లక్షణాలను వివరిస్తాడు. ఇవి మనల్ని బంధించి, పతనానికి దారితీస్తాయి. "పార్థా! ఆసురీ సంపదతో పుట్టినవారి లక్షణాలు విను" అని చెబుతాడు.
- దంభం (Ostentation): తాను లేని గొప్పతనాన్ని ప్రదర్శించడం, ధార్మికుడిగా నటించడం (Hypocrisy).
- దర్పం (Arrogance): సంపద, విద్య, బలం వలన కలిగిన గర్వం.
- అభిమానం (Conceit): తనను తాను గొప్పగా ఊహించుకోవడం, ఇతరులను తక్కువగా చూడటం.
- క్రోధః (Anger): చిన్న విషయాలకే తీవ్రమైన కోపానికి లోనవడం.
- పారుష్యం (Harshness): మాటలలో, చేతలలో కఠినంగా, క్రూరంగా ప్రవర్తించడం.
- అజ్ఞానం (Ignorance): ఏది మంచో, ఏది చెడో, ఏది ధర్మమో, అధర్మమో తెలుసుకోలేని అజ్ఞానం.
ఈ ఆసురీ సంపద పూర్తిగా బంధనానికి (నిబంధాయ) దారితీస్తుందని శ్రీకృష్ణుడు హెచ్చరిస్తాడు.
అసుర ప్రవృత్తి - వారి ప్రపంచ దృష్టికోణం
అసుర స్వభావం గలవారు ఈ ప్రపంచాన్ని ఎలా చూస్తారో శ్రీకృష్ణుడు చాలా విపులంగా, భయంకరంగా వివరిస్తాడు. ఇది వారి ప్రవర్తనకు మూల కారణం.
- ప్రవృత్తిం చ నివృత్తిం చ...: ఏ పని చేయాలి (ప్రవృత్తి), ఏ పని చేయకూడదు (నివృత్తి) అనేది అసుర స్వభావం గలవారికి తెలియదు. వారిలో శుచిత్వం (పవిత్రత) గానీ, సత్యం గానీ, మంచి నడవడిక గానీ ఉండవు.
- అసత్యం అప్రతిష్ఠం తే...: వారు "ఈ జగత్తుకు ఆధారం లేదు (
అప్రతిష్ఠం), ఇది అబద్ధం (అసత్యం), దీని వెనుక ఈశ్వరుడు లేడు (అనీశ్వరమ్). కేవలం స్త్రీ పురుషుల కామం (కామ-హేతుకమ్) వల్లే ఈ సృష్టి పుట్టింది తప్ప, దీనికి మరో కారణం లేదు" అని వాదిస్తారు. - నష్టాత్మానోऽల్పబుద్ధయః: ఇటువంటి తప్పుడు దృష్టికోణం కలిగిన ఈ అల్ప బుద్ధి గలవారు, లోక నాశనం కోసం క్రూరమైన పనులు చేస్తూ, ప్రపంచానికి శత్రువులుగా తయారవుతారు.
"నేనే దేవుడను" - అసురుల అహంకారం
అసుర స్వభావం గలవారి మనస్తత్వాన్ని శ్రీకృష్ణుడు మరింత లోతుగా విశ్లేషిస్తాడు.
- కామమాశ్రిత్య దుష్పూరం: వారు ఎప్పటికీ తీరని కోరికలను (కామాన్ని) ఆశ్రయిస్తారు. దంభం, గర్వం, మదంతో నిండి ఉంటారు. అజ్ఞానంతో తప్పుడు సిద్ధాంతాలను పట్టుకుని, అపవిత్రమైన పనులు చేస్తూ తిరుగుతారు.
- చింతామ్ అపరిమేయాం చ: జీవితాంతం లెక్కలేనన్ని చింతలతో సతమతమవుతారు. "ఇంద్రియ సుఖాలను అనుభవించడమే జీవితం, ఇంతకంటే ఏమీ లేదు" అని నిశ్చయించుకుంటారు.
- ఆశాపాశశతైర్బద్ధాః: వందలాది ఆశలనే పాశాలతో బంధించబడి, కామ క్రోధాలకు బానిసలై, తమ సుఖాల కోసం అన్యాయమైన మార్గాలలో ధనాన్ని (
అర్థసంచయాన్) కూడబెట్టడానికి ప్రయత్నిస్తారు. - "ఇది ఈ రోజు నేను పొందాను, ఆ కోరికను రేపు తీర్చుకుంటాను. నా దగ్గర ఇంత ధనం ఉంది, ఇంకా సంపాదిస్తాను."
- "ఈ శత్రువును నేను చంపాను, మిగిలిన వారిని కూడా చంపుతాను (
హతో మయా... హనిష్యే చాపరానపి). నేనే ఈశ్వరుడిని (ఈశ్వరోऽహమ్), నేనే భోగిని, నేనే సిద్ధిని పొందినవాడిని, బలవంతుడిని, సుఖవంతుడిని." - "నా అంత గొప్పవాడు, ధనవంతుడు ఎవడున్నాడు? నాకంటే గొప్పవాడు ఎవడు? (
కోऽన్యోऽస్తి సదృశో మయా?) నేను యజ్ఞాలు చేస్తాను (గొప్ప కోసం), దానాలు ఇస్తాను (కీర్తి కోసం)" ఈ విధంగా, అజ్ఞానంతో, మోహంతో భ్రమించిన వీరు, చివరకుమోహజాలసమావృతాః- మోహం అనే వలలో పూర్తిగా చిక్కుకుపోతారు. ఇంద్రియ సుఖాలకు బానిసలై, వారు అత్యంత అపవిత్రమైన నరకంలో పడిపోతారు.
నరకానికి మూడు ద్వారాలు: కామం, క్రోధం, లోభం
ఈ అధ్యాయంలో శ్రీకృష్ణుడు అత్యంత తీవ్రమైన హెచ్చరికను జారీ చేస్తాడు. ప్రతి ఒక్కరూ గుర్తుంచుకోవలసిన మూడు మహా శత్రువులను ప్రకటిస్తాడు. "త్రివిధం నరకస్యేదం ద్వారం నాశనమాత్మనః | కామః క్రోధస్తథా లోభస్తస్మాదేతత్ త్రయం త్యజేత్ ||" అనగా, "ఆత్మ నాశనానికి హేతువైన ఈ నరకానికి మూడు ద్వారాలు ఉన్నాయి. అవి: 1. కామం (Lust/Desire), 2. క్రోధం (Anger), 3. లోభం (Greed). కాబట్టి, ప్రతి మనిషీ ఈ మూడింటినీ త్యజించాలి (వదిలిపెట్టాలి)." ఈ మూడు గుణాలూ రజో గుణం నుండి పుడతాయి. కామం తీరనప్పుడు క్రోధం వస్తుంది, కామం తీరినా సంతృప్తి చెందకపోతే లోభం వస్తుంది. ఈ మూడు అసుర లక్షణాలకు మూలాలు. ఎవరైతే ఈ మూడు ద్వారాల నుండి తమను తాము రక్షించుకుంటారో, వారు తమ శ్రేయస్సు కోసం పాటుపడి, పరమగతిని పొందుతారు.
శాస్త్రమే మనకు ప్రమాణం! (ఏది చేయాలి? ఏది వద్దు?)
మరి మనకు ఏది మంచి? ఏది చెడు? ఏది దైవ మార్గం? ఏది అసుర మార్గం? అని ఎలా తెలుస్తుంది? మన ఇష్టానుసారం ప్రవర్తించవచ్చా? దీనికి శ్రీకృష్ణుడు నిక్కచ్చిగా సమాధానం చెబుతాడు.
"యః శాస్త్రవిధిముత్సృజ్య వర్తతే కామకారతః |
న స సిద్ధిమవాప్నోతి న సుఖం న పరాం గతిమ్ ||"
"ఎవరైతే శాస్త్ర విధిని (Scriptural rules) వదిలిపెట్టి, తన ఇష్టానుసారం, కేవలం కోరికల (కామకారతః) ప్రేరణతో ప్రవర్తిస్తాడో, అతడు సిద్ధిని (Perfection) పొందలేడు, సుఖాన్ని పొందలేడు, పరమ గతిని (మోక్షాన్ని) కూడా పొందలేడు."
కాబట్టి, మన జీవితంలో ఏది కర్తవ్యం (చేయదగినది), ఏది అకర్తవ్యం (చేయకూడనిది) అని నిర్ణయించుకోవడానికి మనకు 'శాస్త్రమే ప్రమాణం' (తస్మాచ్ఛాస్త్రం ప్రమాణం తే). శాస్త్రాలు ఏమని చెబుతున్నాయో తెలుసుకుని, వాటికి అనుగుణంగా మన కర్మలను ఆచరించాలని శ్రీకృష్ణుడు ఈ అధ్యాయాన్ని ముగిస్తాడు.
పదహారవ అధ్యాయం, దైవాసుర సంపద్విభాగ యోగం, మన ముందు ఒక స్పష్టమైన ఎంపికను ఉంచుతుంది. దైవీ సంపద అనే వెలుగు మార్గం, ఆసురీ సంపద అనే చీకటి మార్గం. అభయం, సత్యం, అహింస, కరుణ వంటి దైవ లక్షణాలు మనల్ని మోక్షానికి తీసుకువెళ్తాయి. దంభం, గర్వం, కామం, క్రోధం, లోభం వంటి అసుర లక్షణాలు మనల్ని పతనానికి, పునర్జన్మలకు, నరకానికి దారితీస్తాయి. ఈ రెండింటిలో ఏ మార్గాన్ని ఎంచుకోవాలో నిర్ణయించుకునే స్వేచ్ఛ మనకే ఉంది. ఆ ఎంపిక, శాస్త్రాల ఆధారంగా, మన ఇష్టానుసారం కాకుండా, ధర్మబద్ధంగా ఉండాలని శ్రీకృష్ణుడు స్పష్టంగా నిర్దేశించాడు.
ఈ అధ్యాయం చదివాక, మీలో దైవ లక్షణాలు పెరుగుతున్నాయా లేక అసుర లక్షణాలు మిమ్మల్ని ఇబ్బంది పెడుతున్నాయా? "కామ, క్రోధ, లోభాల"ను జయించడానికి మీరు చేస్తున్న ప్రయత్నం ఏమిటి? మీ అభిప్రాయాలను క్రింద కామెంట్స్ రూపంలో పంచుకోండి. ఈ ముఖ్యమైన జ్ఞానాన్ని మీ ఆత్మీయులతో షేర్ చేయండి.
తరచుగా అడిగే ప్రశ్నలు (FAQs)
1. దైవాసుర సంపద్విభాగ యోగం అంటే ఏమిటి?
జ: ఇది భగవద్గీతలోని 16వ అధ్యాయం. ఇది మోక్షానికి దారితీసే 'దైవీ సంపద' (దైవ లక్షణాలు) మరియు బంధనానికి దారితీసే 'ఆసురీ సంపద' (రాక్షస లక్షణాలు) అనే రెండు రకాల మానవ స్వభావాలను విశ్లేషించి వివరిస్తుంది.
2. నరకానికి ఉన్న మూడు ద్వారాలు ఏవి?
జ: శ్రీకృష్ణుడి ప్రకారం, ఆత్మ నాశనానికి హేతువైన నరకానికి మూడు ప్రధాన ద్వారాలు ఉన్నాయి. అవి: 1. కామం (అదుపులేని కోరిక), 2. క్రోధం (కోపం), 3. లోభం (అత్యాశ). వీటిని వదిలిపెట్టినవాడే మోక్షానికి అర్హుడు.
3. అసుర స్వభావం గలవారు దేవుడిని నమ్ముతారా?
జ: గీత ప్రకారం, అసుర స్వభావం గలవారు "ఈ జగత్తుకు ఈశ్వరుడు లేడు (అనీశ్వరమ్), ఇది కేవలం కామం వల్లే పుట్టింది" అని వాదిస్తారు. వారు తమను తామే దేవుళ్లుగా (ఈశ్వరోऽహమ్) భావించుకుంటారు.
4. మనకు ఏది మంచి, ఏది చెడు అని ఎలా తెలుస్తుంది?
జ: శ్రీకృష్ణుడు ఈ అధ్యాయం చివరలో, ఏది చేయదగినది, ఏది చేయకూడనిది అనే విషయంలో మనకు "శాస్త్రమే ప్రమాణం" అని స్పష్టం చేశాడు. మన ఇష్టానుసారం కాకుండా, ధర్మశాస్త్రాలు చెప్పిన విధి విధానాలను అనుసరించి ప్రవర్తించినప్పుడే సిద్ధి, సుఖం, మోక్షం లభిస్తాయి.
