గంగావతరణం (భగీరథుని పట్టుదల)
ముల్లోకాలను పావనం చేసిన గంగమ్మ కథ
కథ: పూర్వం సూర్యవంశంలో సగరుడు అనే చక్రవర్తి ఉండేవాడు. ఆయనకు అరవై వేల మంది కుమారులు ఉండేవారు. సగరుడు తన ఆధిపత్యాన్ని చాటుకోవడానికి అశ్వమేధ యాగం తలపెట్టి, యాగాశ్వాన్ని భూసంచారానికి విడిచిపెట్టాడు. దేవతల రాజైన ఇంద్రుడు, సగరుని కీర్తిని చూసి అసూయపడి, ఆ యాగాశ్వాన్ని దొంగిలించి, పాతాళ లోకంలో కపిల మహర్షి తపస్సు చేసుకుంటున్న ఆశ్రమం వద్ద కట్టివేశాడు.
యాగాశ్వం కనబడకపోవడంతో, సగరుడు తన అరవై వేల మంది కుమారులను దానిని వెతకడానికి పంపాడు. భూమండలమంతా వెతికినా అశ్వం జాడ దొరకలేదు. చివరికి వారు భూమిని తవ్వుకుంటూ పాతాళ లోకానికి చేరుకున్నారు. అక్కడ కపిల మహర్షి ఆశ్రమంలో తమ యాగాశ్వం కనిపించగానే, ఆయనే దొంగిలించాడని భావించి, "దొంగ! దొంగ!" అంటూ ఆ తపస్విపైకి దూకారు.
వేల ఏళ్ల తపస్సులో ఉన్న కపిల మహర్షి ఆ అల్లరికి కళ్ళు తెరిచాడు. తన తపస్సుకు భంగం కలిగించినందుకు ఆగ్రహంతో ఆయన కళ్ళ నుండి వచ్చిన అగ్నిజ్వాలలకు, సగరుని అరవై వేల మంది కుమారులు క్షణంలో బూడిదకుప్పలుగా మారిపోయారు.
ఈ వార్త తెలిసి సగరుడు ఎంతో దుఃఖించాడు. తన కుమారులకు ఉత్తమ గతులు కలగాలంటే, ఆ బూడిదను పవిత్ర గంగాజలంతో తడపాలని, కానీ గంగ అప్పుడు స్వర్గలోకంలో మాత్రమే ప్రవహిస్తోందని తెలుసుకున్నాడు. సగరుడు, అతని కుమారుడు అంశుమంతుడు ఎంత ప్రయత్నించినా గంగను భూమికి తేలేకపోయారు.
చివరికి, వారి వంశంలో పుట్టిన భగీరథుడు తన పూర్వీకులకు మోక్షం కలిగించాలని దృఢంగా సంకల్పించుకున్నాడు. ఆయన రాజ్యాన్ని మంత్రులకు అప్పగించి, గంగ కోసం ఘోర తపస్సు ప్రారంభించాడు. వేల సంవత్సరాల కఠోర తపస్సుకు మెచ్చిన గంగాదేవి ప్రత్యక్షమై, "భగీరథా! నీ పట్టుదలకు మెచ్చాను. నేను భూలోకానికి రావడానికి సిద్ధంగా ఉన్నాను. కానీ, నేను స్వర్గం నుండి భూమికి దూకితే, ఆ ప్రవాహ వేగానికి భూమాత బద్దలవుతుంది. నా వేగాన్ని తట్టుకోగల శక్తిమంతుడు ఎవరైనా ఉన్నారా?" అని ప్రశ్నించింది.
భగీరథుడు ఆశ్చర్యపోయి, "అమ్మా! నీ వేగాన్ని ఎవరు తట్టుకోగలరు?" అని అడగగా, "సాక్షాత్తూ ఆ పరమేశ్వరుడు మాత్రమే నా వేగాన్ని భరించగలడు. నువ్వు ముందు ఆయనను ప్రసన్నం చేసుకో," అని గంగ చెప్పింది.
భగీరథుడు ఏమాత్రం నిరాశ చెందకుండా, ఈసారి శివుని కోసం ఒంటికాలిపై నిలబడి ఘోర తపస్సు చేశాడు. అతని అచంచలమైన దీక్షకు మెచ్చిన శివుడు ప్రత్యక్షమై, "భగీరథా! నీ పితృభక్తికి సంతోషించాను. గంగను నా తలపై దించు," అని అభయమిచ్చాడు.
శివుడు హిమాలయ శిఖరంపై నిలబడి, తన జటాజూటాన్ని (జుట్టును) విప్పాడు. గంగాదేవి తన ప్రవాహ వేగం గురించి గర్వంతో, శివుడిని సైతం పాతాళానికి అణగదొక్కాలనే అహంకారంతో అతి వేగంగా ఆయన శిరస్సుపైకి దూకింది. ఆమె గర్వాన్ని గ్రహించిన శివుడు, తన జటాజూటంలో ఆమెను బంధించేశాడు. గంగ ఎంత ప్రయత్నించినా ఆ జడల నుండి ఒక్క చుక్క నీరు కూడా బయటకు రాలేకపోయింది.
భగీరథుడు మళ్ళీ శివుని కోసం ప్రార్థించాడు. "స్వామీ! నా పూర్వీకుల కోసం గంగను విడిచిపెట్టు తండ్రీ!" అని వేడుకున్నాడు. భగీరథుని దీనస్థితికి కరిగిన శివుడు, తన జటాజూటం నుండి ఒక పాయను విప్పగా, గంగ ఏడు పాయలుగా (భాగీరథి, అలకనంద, మొదలైనవి) భూమిపైకి ప్రవహించడం మొదలుపెట్టింది.
భగీరథుడు శంఖం ఊదుతూ గంగకు దారి చూపుతూ ముందుకు నడిచాడు. ఆయన వెనుకే గంగమ్మ పరుగులు తీసింది. మార్గమధ్యంలో జహ్ను మహర్షి ఆశ్రమాన్ని ముంచెత్తగా, ఆయన గంగను మింగేశాడు. భగీరథుడు ప్రార్థించగా, మహర్షి ఆమెను తన చెవి నుండి విడిచిపెట్టాడు (అందుకే గంగకు 'జాహ్నవి' అని పేరు వచ్చింది).
చివరికి, భగీరథుడు గంగను పాతాళ లోకంలో తన పూర్వీకుల బూడిదకుప్పల వద్దకు చేర్చాడు. ఆ పవిత్ర గంగాజలం తగలగానే, సగరుని అరవై వేల మంది కుమారులు పాపవిముక్తులై, మోక్షాన్ని పొంది స్వర్గానికి చేరుకున్నారు. భగీరథుని పట్టుదల వలన భూలోకానికి వచ్చిన గంగ, అప్పటి నుండి ముల్లోకాలను పావనం చేస్తూ ప్రవహిస్తోంది.
నీతి: ఒక మంచి లక్ష్యం కోసం దృఢ సంకల్పంతో, అచంచలమైన పట్టుదలతో ప్రయత్నిస్తే, అసాధ్యాన్ని కూడా సుసాధ్యం చేయవచ్చు. పితృభక్తికి మించిన ధర్మం లేదు.
ముగింపు: భగీరథుని కథ పట్టుదలకు, పితృభక్తికి ఒక గొప్ప నిదర్శనం. ఒక వ్యక్తి యొక్క దృఢ సంకల్పం, తరతరాల శాపాన్ని సైతం ఎలా ఛేదించగలదో ఈ కథ నిరూపిస్తుంది. కేవలం తన పూర్వీకులకే కాకుండా, భగీరథుడు తన కృషితో గంగానదిని సమస్త మానవాళికి అందించి, లోకకళ్యాణానికి కారకుడయ్యాడు.
