యోగ వాశిష్టం: ఉపశమ ప్రకరణం (మనసును శాంతింపజేసే మార్గం)
శ్రీరాముని వైరాగ్యాన్ని, మోక్షం పట్ల ఆయనకున్న తీవ్రమైన జిజ్ఞాసను చూసి, వశిష్ట మహర్షి ముందుగా ఈ ప్రపంచం యొక్క సృష్టి, ఉనికి గురించి "ఉత్పత్తి", "స్థితి" ప్రకరణాలలో వివరించారు. ఈ విశ్వమంతా మన మనస్సు యొక్క సంకల్పమేనని, ఒక కల లాంటిదని ఆయన బోధించారు. ఈ అద్వైత సత్యాన్ని విన్న తర్వాత, శ్రీరాముడిలో ఒక సహజమైన ప్రశ్న ఉదయిస్తుంది: "గురుదేవా! ఈ ప్రపంచం, ఈ బంధాలు, ఈ దుఃఖం అంతా నా మనసు సృష్టించుకున్నదే అయితే, ఈ చంచలమైన మనసును శాంతింపజేయడం ఎలా? కోరికల తుఫానులో కొట్టుకుపోతున్న ఈ మనసును నిశ్చలం చేసి, ఆ శాశ్వతమైన శాంతిని (మోక్షాన్ని) పొందడం ఎలా?"
ఈ ప్రశ్నలకు సమాధానంగా వశిష్ఠుడు చెప్పిన ఆచరణాత్మకమైన, లోతైన సాధనా మార్గమే "ఉపశమ ప్రకరణం". యోగ వాశిష్టం గ్రంథానికి ఇది హృదయం లాంటిది. ఇది మనసును జయించే వ్యూహాన్ని మనకు నేర్పుతుంది.
ఉపశమం: ప్రశాంతతకు అసలైన అర్థం
'ఉపశమం' అంటే కేవలం తాత్కాలిక ఉపశమనం కాదు, అది సంపూర్ణమైన శాంతి, నిశ్చలత, లేదా కోరికల నుండి విముక్తి. వశిష్ఠుడు దీనిని అద్భుతంగా వివరిస్తాడు. నిప్పు మండటానికి ఇంధనం (కట్టెలు) ఎలా అవసరమో, మన మనసు చంచలంగా ఉండటానికి, దుఃఖానికి గురికావడానికి 'వాసనలు' (కోరికలు, గతానుభవాల ముద్రలు) అనే ఇంధనం అవసరం. ఆ ఇంధనాన్ని ఆపివేస్తే, నిప్పు దానంతట అదే చల్లారినట్లుగా, మనసు దానంతట అదే శాంతిస్తుంది. ఈ సహజమైన శాంతినే 'ఉపశమం' అంటారు. ఇది మనసును బలవంతంగా అణచివేయడం కాదు, దానికి ఇంధనం అందించడం మానేయడం.
మనసుతో యుద్ధం కాదు, స్నేహం చేయండి
ఈ ప్రకరణంలో వశిష్ఠుడు మన మనస్సు యొక్క స్వభావాన్ని అద్భుతంగా విశ్లేషిస్తాడు. "మన ఏవ మనుష్యాణాం కారణం బంధమోక్షయోః" - మనుషుల బంధానికి, మోక్షానికి కారణం వారి మనసే. మనసు మనకు శత్రువు కాదు, మిత్రుడు కాదు. అది కేవలం ఒక శక్తివంతమైన సాధనం. దానిని కోరికలు, అహంకారం వైపు నడిపిస్తే, అది మనల్ని బంధించి, నరకంలోకి నెడుతుంది. అదే మనసును వివేకం, ఆత్మజ్ఞానం వైపు నడిపిస్తే, అది మనకు మోక్షాన్ని ప్రసాదిస్తుంది. కాబట్టి, మనసుతో యుద్ధం చేసి దానిని నాశనం చేయాలని ప్రయత్నించడం మూర్ఖత్వం. దాని స్వభావాన్ని అర్థం చేసుకుని, దానిని మచ్చిక చేసుకోవడం, దానికి సరైన శిక్షణ ఇవ్వడం ద్వారానే మానసిక ప్రశాంతత సాధ్యమవుతుంది.
కోరికలను జయించడం: అణచివేత కాదు, అవగాహన
కోరికలను జయించడం అంటే ఇష్టమైన వాటిని వదిలేసి, అడవులకు వెళ్లిపోవడం కాదు. అది కోరికలను బలవంతంగా అణచివేయడం అంతకంటే కాదు. కోరికను అణచివేస్తే, అది మరింత బలంగా, కోపం రూపంలోనో లేదా మరో రూపంలోనో బయటకు వస్తుంది. వశిష్ఠుడు చెప్పే మార్గం 'విచారణ'. మీ మనసులో ఒక బలమైన కోరిక పుట్టినప్పుడు, దానిని గమనించండి. "ఈ కోరిక ఎందుకు పుట్టింది? ఇది తీరితే నాకు ఏమి లభిస్తుంది? నిజంగా శాశ్వతమైన ఆనందం లభిస్తుందా?" అని ప్రశ్నించుకోండి. ప్రతి కోరిక వెనుకా ఉన్న అసలైన అన్వేషణ 'ఆనందం' కోసం. కానీ, వస్తువులలో ఆనందం లేదని, అది తాత్కాలిక ఉపశమనం మాత్రమేనని విచారణ ద్వారా గ్రహించినప్పుడు, ఆ వస్తువుపై మనసుకున్న పట్టు (Attachment) దానంతట అదే సడలిపోతుంది. ఇది కోరికలను జయించే ఉన్నతమైన, శాశ్వతమైన మార్గం.
శుభ వాసనలతో అశుభ వాసనలను జయించడం
మనసును ఖాళీగా ఉంచడం అసాధ్యం. అందులో నుండి చెడు ఆలోచనలను (అశుభ వాసనలు - కోపం, అసూయ, స్వార్థం) తీసివేయాలంటే, ముందుగా దానిని మంచి ఆలోచనలతో (శుభ వాసనలు) నింపాలి. ఇది ఒక మురికి నీటి ట్యాంకును శుభ్రం చేయడం లాంటిది. మురికి నీటిని బయటకు పంపడానికి, ఒక వైపు నుండి మంచి నీటిని నిరంతరం పంపుతూ ఉండాలి. అలాగే, మన మనసును కూడా నిరంతరం మైత్రి, కరుణ, సంతోషం, దానం, మరియు ఆత్మ విచారణ వంటి మంచి ఆలోచనలతో నింపాలి. క్రమంగా, ఈ మంచి వాసనలు చెడు వాసనలను బయటకు నెట్టివేస్తాయి. అయితే, వశిష్ఠుడు ఇక్కడ మరో మెట్టు ముందుకేసి చెబుతాడు - చివరికి, మనం ఈ 'మంచి' వాసనలకు కూడా అంటకుండా, వాటిని కూడా వదిలి, శుద్ధమైన, నిశ్చలమైన 'సాక్షి' స్థితికి చేరుకోవాలి.
జీవన్ముక్తి: సంసారంలోనే ప్రశాంతత
"ఉపశమ ప్రకరణం" యొక్క అంతిమ లక్ష్యం 'జీవన్ముక్తి'. అంటే, జీవించి ఉండగానే విముక్తిని పొందడం. ఈ స్థితిని పొందిన జ్ఞాని, మనలాగే ఈ ప్రపంచంలో నడుస్తాడు, తింటాడు, తన కర్తవ్యాలను నిర్వర్తిస్తాడు. కానీ, ఆయన దేనికీ అంటకుండా ఉంటాడు. తామరాకుపై నీటిబొట్టులా, సంసారంలో ఉన్నా, సంసారంలోని సుఖదుఃఖాలు ఆయనను ప్రభావితం చేయవు. వారి మనసు ఎప్పుడూ ఒక లోతైన, అచంచలమైన శాంతితో నిండి ఉంటుంది. ఎందుకంటే, వారి మనసులోని కోరికలనే ఇంధనం పూర్తిగా అయిపోయింది. ఇది యోగ వాశిష్టం మనకు అందించే అత్యున్నత జీవన విధానం.
తరచుగా అడిగే ప్రశ్నలు (FAQs)
కోరికలు లేకుండా జీవించడం సాధ్యమేనా?
యోగ వాశిష్టం 'అవసరాలను' కాకుండా, 'కోరికలను' (దురాశలను) వదిలిపెట్టమంటుంది. జీవించడానికి అవసరమైన ఆహారం, నీరు వంటివి సహజమైన అవసరాలు. వాటి గురించి కాదు, మనసులో అశాంతిని రేకెత్తించే, మనల్ని బానిసలుగా మార్చే అనంతమైన కోరికల గురించే వశిష్ఠుడు ప్రస్తావిస్తాడు.
ఈ శాంతిని ఆధునిక ఒత్తిడిలో ఎలా సాధించాలి?
ఆధునిక ఒత్తిడికి కారణం కూడా మనసులోని కోరికలు, భయాలే. ఈ ప్రకరణం చెప్పినట్లుగా, ధ్యానం (Meditation), మైండ్‌ఫుల్‌నెస్ (గమనించడం), మరియు విచారణ (Self-Inquiry) అనే పద్ధతులు ఆధునిక ఒత్తిడిని జయించడానికి అద్భుతంగా పనిచేస్తాయి.
'ఉపశమ' మరియు 'నిర్వాణ' ప్రకరణాల మధ్య తేడా ఏమిటి?
'ఉపశమ ప్రకరణం' అనేది మనసును శాంతింపజేసే 'సాధన' మార్గాలను, ఆచరణాత్మక పద్ధతులను వివరిస్తుంది. ఇది ఎలా శాంతించాలి అని నేర్పుతుంది. తర్వాతిదైన 'నిర్వాణ ప్రకరణం', ఆ శాంతిని పొందిన తర్వాత, ఆత్మజ్ఞానం కలిగిన తర్వాత ఉండే 'స్థితి'ని, ఆ తుది అనుభవాన్ని వివరిస్తుంది.
Also Read : యోగ వాశిష్టం నాలుగవ అధ్యాయం : ఈ ప్రపంచం నిజమా?
యోగ వాశిష్టంలోని ఉపశమ ప్రకరణం మనందరికీ ఒక ఆచరణాత్మకమైన గైడ్. ఇది మన మనసు అనే గుర్రానికి ఎలా కళ్లెం వేయాలో, కోరికలనే తుఫానును ఎలా దాటాలో, మరియు జీవితంలోని గందరగోళం మధ్యలో కూడా ప్రశాంతమైన ఒడ్డుకు ఎలా చేరాలో నేర్పుతుంది. ఇది కేవలం సన్యాసులకు మాత్రమే కాదు, మానసిక ప్రశాంతతను కోరుకునే ప్రతి గృహస్థునికి, ప్రతి ఆధునిక మనిషికి అవసరమైన జ్ఞానం.
మనసును శాంతింపజేసుకోవడానికి మీరు ఎలాంటి పద్ధతులను పాటిస్తారు? ఈ తాత్విక విశ్లేషణపై మీ అభిప్రాయాలను క్రింద కామెంట్లలో పంచుకోండి. ఈ విలువైన సమాచారాన్ని మీ స్నేహితులతో షేర్ చేయండి!
మరిన్ని ఆర్టికల్స్ కోసం telugu13.com ను అనుసరించండి.
