భారతదేశ చరిత్ర పుటలను తిరగేస్తే ఢిల్లీ సుల్తాన్ రజియా సుల్తానా, ఝాన్సీ లక్ష్మీబాయి వంటి పేర్లు వినిపిస్తాయి. కానీ, వారి కంటే ముందే, దక్షిణాదిన ఒక మహిళ కత్తి పట్టి యుద్ధరంగంలో కదంతొక్కింది. ఆమె కాకతీయ సామ్రాజ్యపు అహంకారం, తెలుగు వారి ఆత్మగౌరవం.. రాణి రుద్రమదేవి.
మధ్యయుగ కాలంలో స్త్రీలు అంతఃపురాలకే పరిమితమైన రోజుల్లో, ఒక తండ్రి తన కూతురుని కొడుకులా పెంచి, రాజ్యభారాన్ని అప్పగించడం సామాన్య విషయం కాదు. అటు అంతర్గత కుట్రలను, ఇటు పొరుగు రాజ్యాల దాడులను తిప్పికొట్టి, ప్రజల సంక్షేమమే ఊపిరిగా పాలించిన రుద్రమదేవి జీవితం నేటి తరం మహిళలకు ఒక పెద్ద స్ఫూర్తి. ఆమె ప్రస్థానాన్ని, తెలంగాణలో మహిళా నాయకత్వానికి ఆమె వేసిన పునాదులను ఈ కథనంలో విశ్లేషిద్దాం.
రుద్రమదేవి - సాహసం, త్యాగం మరియు పరిపాలన
క్రీ.శ. 13వ శతాబ్దంలో కాకతీయ సామ్రాజ్యాన్ని పాలించిన రుద్రమదేవి కేవలం ఒక రాణి మాత్రమే కాదు, ఆమె ఒక వ్యూహకర్త, పరిపాలనా దక్షురాలు. ఆమె పాలన తెలంగాణ చరిత్రలో ఒక సువర్ణ అధ్యాయం.
1. పుత్రికా ఉత్సవం మరియు రుద్రదేవ మహారాజుగా పట్టాభిషేకం
కాకతీయ చక్రవర్తి గణపతి దేవుడికి మగ సంతానం లేదు. కానీ ఆయనకు తన కూతురు రుద్రమదేవి సామర్థ్యంపై అపారమైన నమ్మకం ఉండేది. అందుకే, అప్పటి సంప్రదాయాలకు భిన్నంగా ఆమెకు యుద్ధ విద్యలు, రాజనీతి శాస్త్రం, పరిపాలనలో శిక్షణ ఇప్పించారు.
ఆమెను లోకానికి "రుద్రదేవ మహారాజు"గా పరిచయం చేశారు.
పురుష వేషధారణలో దర్బార్ నిర్వహించడం, సైన్యాన్ని నడిపించడం ఆమె ప్రత్యేకత.
క్రీ.శ. 1262లో ఆమె కాకతీయ సింహాసనాన్ని అధిష్టించారు. అయితే, ఒక మహిళ పాలకురాలిగా ఉండటాన్ని చాలా మంది సామంతులు, దాయాదులు జీర్ణించుకోలేకపోయారు.
2. అంతర్గత శత్రువుల అణచివేత
సింహాసనం ఎక్కిన వెంటనే రుద్రమదేవికి సొంత వాళ్ల నుండే ముప్పు ఎదురైంది. హరిహర మురారిదేవులు వంటి దాయాదులు ఆమెపై తిరుగుబాటు చేశారు.
"ఆడది పాలించడమేంటి?" అన్న అహంకారంతో ఉన్న సామంతుల కోటలను బద్దలు కొట్టి, వారిని తన పాదాల చెంత మోకరిల్లలా చేసింది.
ఈ పోరాటంలో ఆమెకు రేచర్ల ప్రసాదిత్యుడు, గోన గన్నారెడ్డి వంటి నమ్మకమైన సేనానులు అండగా నిలిచారు. ఈ విజయంతో ఆమె తన నాయకత్వ పటిమను నిరూపించుకున్నారు.
3. దేవగిరి యాదవులపై చారిత్రక విజయం
రుద్రమదేవి పాలనలో అత్యంత కీలకమైన ఘట్టం దేవగిరి యాదవ రాజు మహాదేవుడితో యుద్ధం. ఒక మహిళ పాలిస్తోంది కదా, సులభంగా ఓడించవచ్చు అని మహాదేవుడు ఓరుగల్లుపై దండెత్తాడు.
రుద్రమదేవి స్వయంగా కత్తి పట్టి యుద్ధరంగంలోకి దూకింది.
15 రోజుల పాటు భీకర యుద్ధం జరిగింది. చివరకు యాదవ సైన్యాన్ని తరిమికొట్టి, ఏకంగా దేవగిరి కోట వరకు వెంబడించి మహాదేవుడిని సంధికి ఒప్పించింది.
పరిహారంగా కోటి బంగారు నాణేలను తీసుకొని కాకతీయ పౌరుషాన్ని చాటిచెప్పింది.
4. పరిపాలనా సంస్కరణలు - ప్రజలే ప్రాణం
రుద్రమదేవి కేవలం యుద్ధాలు మాత్రమే చేయలేదు, అద్భుతమైన పరిపాలనను అందించింది. ఆమె పాలనలో వ్యవసాయం, వాణిజ్యం కొత్త పుంతలు తొక్కాయి.
గొలుసుకట్టు చెరువులు: తన తండ్రి మొదలుపెట్టిన చెరువుల నిర్మాణాన్ని ఆమె కొనసాగించారు. పాకాల, లక్నవరం వంటి చెరువులను అభివృద్ధి చేసి బీడు భూములను సస్యశ్యామలం చేశారు.
విదేశీ వాణిజ్యం: ప్రసిద్ధ ఇటాలియన్ యాత్రికుడు "మార్కోపోలో" రుద్రమదేవి కాలంలోనే మోటుపల్లి రేవును సందర్శించారు. ఆమె పాలనను, ఇక్కడి వస్త్రాల నాణ్యతను (సాలెపురుగు దారం వంటి వస్త్రాలు) తన గ్రంథంలో గొప్పగా వర్ణించారు.
5. సామాజిక విప్లవం - మెరిట్ కే పెద్దపీట
రుద్రమదేవి గొప్పతనం ఆమె సామాజిక దృక్పథంలో కనిపిస్తుంది. అప్పటి వరకు కేవలం ఉన్నత కులాలకు మాత్రమే పరిమితమైన సైన్యాధిపత్య పదవులను, ఆమె అర్హత ఉన్న వెలమ, రెడ్డి, మరియు ఇతర వర్గాల వారికి కూడా ఇచ్చారు.
సామాన్య ప్రజలను సైనికులుగా మార్చి, వారికి "నాయంకర విధానం" ద్వారా భూములను ఇచ్చి ప్రోత్సహించారు.
ఇది సామాజిక సమానత్వానికి ఆమె వేసిన తొలి అడుగుగా చెప్పవచ్చు.
6. వీరమరణం - చందుపట్ల శాసనం
రుద్రమదేవి మరణంపై చాలా కాలం పాటు సందిగ్ధత ఉండేది. కానీ నల్గొండ జిల్లాలోని "చందుపట్ల శాసనం" (క్రీ.శ. 1289) ప్రకారం, ఆమె అంబదేవుడు అనే తిరుగుబాటుదారుడిని అణచివేసే క్రమంలో యుద్ధభూమిలోనే వీరమరణం పొందినట్లు చరిత్రకారులు నిర్ధారించారు.
80 ఏళ్ల వయసులో కూడా కత్తి పట్టి యుద్ధానికి వెళ్లిన ఆమె తెగువ అసామాన్యం.
తన చివరి శ్వాస వరకు రాజ్య రక్షణ కోసమే పోరాడిన నిజమైన వీరనారి ఆమె.
7. మహిళా సాధికారతకు ప్రతీక
మధ్యయుగంలోనే రుద్రమదేవి చూపిన తెగువ, పరిపాలనా దక్షత నేటి మహిళలకు ఆదర్శం. ఒక స్త్రీ తలుచుకుంటే రాజ్యాన్ని పాలించగలదు, శత్రువులను జయించగలదు అని నిరూపించిన తొలి భారతీయ రాణి ఆమె. ఆమె వేసిన బాటలో ఆ తర్వాత మనవడు ప్రతాపరుద్రుడు నడిచాడు.
FAQs (తరచుగా అడిగే ప్రశ్నలు)
1. రుద్రమదేవి తండ్రి ఎవరు? ఆమె పాలనా కాలం ఏది?
రుద్రమదేవి తండ్రి కాకతీయ చక్రవర్తి గణపతి దేవుడు. ఆమె సుమారు క్రీ.శ. 1262 నుండి 1289 వరకు కాకతీయ సామ్రాజ్యాన్ని పాలించారు.
2. రుద్రమదేవి కాలంలో సందర్శించిన విదేశీ యాత్రికుడు ఎవరు?
వెనిస్ యాత్రికుడు "మార్కోపోలో" రుద్రమదేవి పాలనా కాలంలో కాకతీయ సామ్రాజ్యాన్ని (మోటుపల్లి రేవును) సందర్శించి, ఆమె పాలనను ప్రశంసించారు.
3. చందుపట్ల శాసనం దేని గురించి చెబుతుంది?
నల్గొండ జిల్లాలోని చందుపట్ల శాసనం, క్రీ.శ. 1289లో రుద్రమదేవి కాయస్థ అంబదేవుడితో జరిగిన యుద్ధంలో వీరమరణం పొందినట్లు ధృవీకరిస్తుంది.
4. రుద్రమదేవికి "రుద్రదేవ మహారాజు" అని ఎందుకు పేరు వచ్చింది?
ఆమె తండ్రి గణపతి దేవుడు ఆమెను మగపిల్లాడిలా పెంచి, పుత్రికా ఉత్సవం నిర్వహించి "రుద్రదేవ మహారాజు" అనే పేరుతో సింహాసనాన్ని అప్పగించారు.
రుద్రమదేవి జీవితం ఒక చరిత్ర కాదు, అది ఒక స్ఫూర్తిదాయక పాఠం. భౌతిక బలం కంటే మానసిక ధైర్యం గొప్పదని, లింగ వివక్ష నాయకత్వానికి అడ్డుకాదని ఆమె నిరూపించారు. ఓరుగల్లు కోట గోడలు నేటికీ ఆమె పరాక్రమాన్ని గుర్తు చేస్తూనే ఉన్నాయి. ఆమె పాలనలో తెలంగాణ సాధించిన ప్రగతి, నేటి తరానికి ఆదర్శప్రాయం.
